Jednym z najbardziej zaskakujących faktów, stwierdzonych w psychologii
naukowej, jest brak silnych związków między inteligencją ogólną a
dobrym samopoczuciem, zdrowiem i sukcesem zawodowym. Psychologowie
coraz częściej poszukują więc takich swoistych przejawów i aspektów
inteligencji, które można by było uznać za dobre predyktory sukcesu
w życiu i pracy oraz dobrostanu. Tak właśnie narodziły się pojęcia
inteligencji praktycznej, inteligencji społecznej, inteligencji
emocjonalnej i inne.
Najogólniej można powiedzieć, że nowo identyfikowane rodzaje inteligencji
są stosunkowo słabo nasycone czynnikiem inteligencji ogólnej (g),
natomiast silnie - swoistymi umiejętnościami radzenia sobie z problemami
dnia codziennego w węższych dziedzinach życia.

GW proponuje wyróżnić inny rodzaj inteligencji - inteligencję motywacyjną,
którą definiuje jako umiejętność stawiania i realizacji celów. Przedmiotem
szczególnego zainteresowania są różnice indywidualne w zakresie formalnych
własności wyznaczanych przez ludzi celów oraz konsekwencje formułowania
celów w ten a nie inny sposób.
Cel jest tu rozumiany jako obraz poznawczy, na który jest ukierunkowane
działanie. Cel jest wynikiem dokonywanego przez człowieka wyboru - a
więc pojawia się założenie, że zawsze poruszamy się w jakimś obszarze,
który musimy określić, rozgraniczając - w ujęciu najprostszym - to, co
jesteśmy gotowi zaakceptować, od tego, co nieakceptowalne. Do oceny
różnic w tak definiowanych preferencjach poznawczych co do szerokości
kategorii celu GW proponuje wymiar przedziałowości i punktowości.
Na skrajnych biegunach wymiaru znajdują się "punktowcy" - osoby,
które na wstępie odrzucają wiele opcji (maksymalnie zawężając obszar
akceptowany) i "przedziałowcy" - osoby preferujące tworzenie szerokich
kategorii celów.
Preferencje są tu pojęciem bardzo ważnym, gdyż "ludzie różnią się
skłonnością do wykorzystywania pewnych strategii [wyboru czy też
tworzenia wizji celu - dop. T.K], a nie zdolnością do ich stosowania"
(str. 40).

Sformułowana przez GW koncepcja przedziałowości/punktowości wyjaśnia
związek między strategiami przetwarzania informacji a zachowaniem.
Prezentowane w monografii wyniki badań pokazują, co się kryje za tym
zróżnicowaniem.

[...] przedziałowcy i punktowcy różnią się sposobem "tworzenia wizji
celu" - wizje celu są odmienne z uwagi na różnice w zakresie sposobów
przetwarzania informacji i sposobów wartościowania możliwości.

Prezentowane w monografii badania zasługują na uwagę. Cenię
w nich zastosowanie podejścia ekologicznego; co się przejawia
m. in. w odwoływaniu się do naturalnych, chciałoby się powiedzieć
"zwyczajnych" doświadczeń. Na przykład, osoby badane wybierały
zawsze w obrębie danej kategorii) książkę, którą chciałyby
kupić albo wyjazd na wczasy w jedno z przedstawionych im miejsc,
obiad, ale również zawód czy nawet - polityka, którego byłyby
skłonne poprzeć.

[...] "w systemach totalitarnych 'punktowe' reguły mają nieograniczony
zakres transformacji" (str. 114) - skoro taka strategia już się
zautonomizowała, to nie powinny nas dziwić trudności ludzi
w rozumieniu, czym jest państwo prawa. Przedstawione w monografii
wyniki badań przyczyniają się też do wyjaśnienia różnic między
ludźmi w percepcji zmiany systemowej i związanych ze zmianą
systemową różnic w działaniu oraz samopoczuciu. A więc wprawdzie
trudno mówić o przewadze jednej strategii nad drugą, wiemy
przynajmniej, komu (i kiedy) lepiej się żyje w Polsce, a - w
konsekwencji - jakich wyborów, również politycznych, można się
w związku z tym spodziewać po ludziach.

======
Wiecej: http://www.come.uw.edu.pl/gw/

Czarek