Bardzo często zaglądają na tę grupę ludzie mający schorzenia lub
dolegliwości związane z kręgosłupem. W poniższym artykule znajdą praktyczne
porady skąd mogły wziąść się ich przypadłości bólowe.
Pozdrawiam Jurek M.
>

BÓLE KRZYŻA - CZY TO TYLKO KONSEKWENCJA PIONIZACJI I
SIEDZĄCEGO TRYBU ŻYCIA

Kręgosłup człowieka w procesie ewolucji nie przystosował się całkowicie do
procesu pionizacji. Widać to wy­raźnie w postaci dwóch odcinków szczególnie
podatnych na typowo mechaniczne uszkodzenia, mowa tu o od­cinku szyjnym oraz
lędźwiowym. W tych miejscach nader często dochodzi do zaburzeń kostnienia,
dyskopatii, ucisków na korzonki nerwowe bądź nawet na sam rdzeń kręgowy.
Jest to z kolei przyczyna powszechnie wystę­pujących w naszej populacji
dolegliwości określanych mianem bólów grzbietu bądź bólów korzonkowych.

Budowa kręgosłupa
Kręgosłup człowieka zbudowany jest z 33-34 kręgów, kości płaskich ułożonych
jedna na drugiej, połączonych licznymi więzadłami oraz wzmocnionymi licznymi
pasmami mięśni. Ten elastyczny słup, będący podporą dla głowy, tułowia i
kończyn wykazuje kilka fizjologicznych krzywizn. Krzywizny fizjologiczne to
naturalne wy­gięcia sieci kręgów - do przodu (zwane lordozami) lub też - do
tyłu (zwane kyfozami). Kręgosłup nasz nie powinien absolutnie posiadać
skrzywień bocznych. Wszelkie boczne skrzywienia kręgosłupa wywodzące się z
rozwoju płodowego bądź będące konsekwencją nieprawidłowego wzrastania w
dzieciństwie to wyraźne pato­logie zwane - skoliozami. Wymagają one
intensywnej rehabilitacji a nawet leczenia operacyjnego.

Mechanizmy bólów korzonkowych
Kręgosłup ludzki zbudowany jest z umownie przyjętych - 5 odcinków.

Odcinek szyjmy - najbardziej delikatny, zbudowany z 7 niewielkich kręgów
jest najbardziej wrażliwy na wszelkiego rodzaju uszkodzenia mechaniczne
ostre (urazy) jak też na uszkodzenia wynikające z przewlekłego działania
różnych sił i napięć, nawet stresowego napięcia mięśni szyi i barków. Ze
względu na jego delikatną budowę a jednocześnie dużą liczbę nerwów, naczyń
żylnych i tętniczych jak również innych ważnych anato­micznie elementów
jakiekolwiek zaburzenia i uciski w jego otoczeniu szybko przenoszą się na
konkretny ze­spół bólowy szyi. Powodują dolegliwości bólowe głowy
(wynikające z ograniczenia napływu krwi) drętwienia kończyn górnych
(wynikające z mechanicznego ucisku na korzonki nerwowe splotów barkowych)
czy też inne przewlekłe dolegliwości określane często mianem neurastenii.

Odcinek piersiowy - masywnie zamykany szkieletem klatki piersiowej. Jest
odcinkiem wyjątkowo stabilnym gdyż obręcz klatki piersiowej stanowi
znakomite wzmocnienie, a także odciążenie mechaniczne. Stąd uszko­dzenia
tego odcinka zdarzają się rzadziej i wymagają szczególnie dużych czynników
uszkadzających. Odcinek piersiowy zbudowany jest z 12 średniej wielkości
kręgów. Jego ruchomość z racji tworzenia klatki piersiowej również jest
bardzo ograniczona.

Odcinek lędźwiowy - zbudowany z najbardziej masywnych 5 kręgów. Narażony za
to największymi obciąże­niami ze wszystkich odcinków naszego kręgosłupa.
Nacisk na ułożone pomiędzy kręgami swoiste poduszki amortyzacyjne (zwane
krążkami międzykręgowymi albo po prostu - dyskami) nawet w pozycji leżącej
wynosi ok. 25 kg/cm2. Wystarczy jednak wstać aby w pozycji stojącej nacisk
wyniósł 100 kg/cm2, a w trakcie podno­szenia ciężaru bądź skoku nawet
powyżej 150 kg/cm2. Biorąc pod uwagę powyższe parametry jest to bardzo
wrażliwy odcinek. Nawet jego masywność nie wystarcza. Otyłość, nadwaga,
siedzący tryb życia, nieodpowied­nia technika dźwigania ciężarów i wiele,
wiele innych, wynikających z cywilizacji niekorzystnych nawyków działa
najbardziej niszcząco właśnie na ten odcinek.
Dochodzi tutaj do naderwania włóknistego pierścienia amortyzatora
międzykręgowego (krążka) i przemiesz­czania jego amortyzującego wnętrza
(jądra miażdżystego) do przestrzeni kanału kręgowego utworzonego aby chronić
rdzeń kręgowy oraz odchodzące od niego korzonki nerwowe. Mamy tutaj
klasyczny mechanizm dys­kopatii ostrej (zwanej potocznie "dyskiem",
ischiasem, rwą kulszową, bólami krzyża itp.) niezależnie od ob­razu,
zaawansowania zmian czy objawów klinicznych we wszystkich tych schorzeniach
mamy podobna przy­czynę dolegliwości- uszkodzenie statyki i dynamiki
kręgosłupa, zwyrodnienie (mechaniczne uszkodzenie) krę­gów i krążków
międzykręgowych, a w niedalekiej konsekwencji ucisk korzonków nerwowych
wychodzących z danego odcinka kręgosłupa, a następnie ostry zespół bólowy.

Odcinek krzyżowy - zbudowany z 5 kręgów krzyżowych zrośniętych w jedną,
potężną kość. Kość krzyżowa posiada bezpośrednie połączenie z masywnymi
kośćmi miednicy, tworzy wraz z nimi obręcz kostną miednicy. Odcinek krzyżowy
z racji swej anatomii podlega jedynie bardzo ograniczonym ruchom.
Odcinek guziczny - resztkowy, zbudowany z 4-5 malutkich, zanikowych
kosteczek, które trudno nazwać krę­gami. Nie zawiera już istotnych korzeni
nerwoych, natomiast posiada bardzo unerwioną powierzchnię zewnętr­zną stąd
wszelkie urazy mechaniczne tej okolicy mogą dawać w konsekwencji głębokie i
znacznie nasilone zespoły bólowe.

Jak chronić się przed bólami krzyża?
Co jest szczególnie ważne w profilaktyce i zapobieganiu dolegliwościom
korzonkowym - jak wynika z powyż­szych rozważań najważniejszą rzeczą jest
przede wszystkim unikanie typowych, mechanicznych uszkodzeń aparatu
kościo-więzadłowego kręgów. Absolutnie należy pilnować aby z wiekiem
ograniczyć powstawanie nowych, trudnych do zrzucenia kilogramów. Każdy
"przypadek" podnoszenia znacznego ciężaru należy prze­prowadzić z pozycji
kucznej, a nie nachylając się bezpośrednio nad ciężarem.

Jak postąpić w momencie wystąpienia choroby?
Reasumując wyróżniamy 3 grupy zaburzeń funkcjonowania aparatu
kostno-ścięgnisto-nerwowego kręgosłupa:
1. Jak każda konstrukcja mechaniczna posiada określoną wytrzymałość i z
wiekiem zużywa się stopniowo (zwyrodnienie, osteoporoza).
2. Postępujący proces starzenia się tkanek doprowadza do osłabienia
struktury krążków między kręgowych, stąd łatwo dochodzi do jej uszkodzenia
mechanicznego a nawet do przemieszczenia się między kręgami. Zja­wisko takie
(kręgozmyk) wiąże się bardzo silnymi dolegliwościami bólowymi bezpośredni
ucisk korzonków, a nawet całego rdzenia kręgowego.
3. Bóle krzyża wynikać mogą również z typowego procesu zapalnego
obejmującego korzonki i inne elementy nerwowe związane z rdzeniem kręgowym.
Klasycznym przykładem jest tutaj rwa kulszowa - wybitnie nasilony zespół
bólowy, obejmujący nie tylko okolicę kości krzyżowej, pośladków, a nawet
promieniujący do całej koń­czyny dolnej. Na zakończenie wypada przypomnieć
iż największe powodzenie, oraz największą realną sku­teczność w walce z
bólami krzyża prym należy przyznać wszelkim działaniom fizjoterapeutycznym
(terapia manualna, prądy selektywne, laser, magnoterapia itp.) Leki typowo
farmaceutyczne (nie steroidowe preparaty przeciwzapalne) pomagają jedynie
częściowo i niestety większość z nich znacząco uszkadza śluzówkę żołądka
doprowadzając nawet do aktywnej niszy wrzodowej.

Dr n. Med. Kazimierz Komarski

chirurg, biochemik