10 kwietnia 2006
Koniec zawałów
Wprost 06:37

Lawrence Craven, internista z Kalifornii, przed 50 laty zauważył, że żaden z
jego czterystu pacjentów, którzy codziennie przyjmowali tabletkę aspiryny,
nie przeszedł zawału serca. Kardiolodzy obliczają, że gdyby chorzy
postępowali zgodnie z zaleceniami kalifornijskiego lekarza, w USA co roku
można by uniknąć miliona zawałów serca, a w Polsce - co najmniej
kilkudziesięciu tysięcy. Jeszcze więcej osób można uratować dzięki
profilaktycznemu podawaniu statyn, nazywanych nową aspiryną. Te leki
obniżają poziom cholesterolu we krwi, a najnowsze badania o nazwie Asteroid
sugerują, że rosuwastatyna (crestor), lek nowej generacji, może nawet
odwrócić procesy chorobowe i cofnąć zmiany miażdżycowe w tętnicach
wieńcowych serca.

- To może być przełom w leczeniu choroby niedokrwiennej serca i udaru
mózgu - powiedział w rozmowie z "Wprost" prof. Steven Nissen z Ohio State
Univer-sity, szef badań Asteroid i prezes American College of Cardiology.
Dotychczas sądzono, że dzięki lekom można jedynie spowolnić postęp choroby
wieńcowej. Jeśli wyniki najnowszych badań potwierdzą kolejne analizy,
miażdżycę będzie można leczyć tak jak inne choroby układu krążenia, na
przykład nadciśnienie tętnicze krwi.

Synteza miażdżycy

Statyny stosowane są od ponad 20 lat, ale naukowcy wciąż odkrywają ich nowe
zalety. Gdy w 1975 r. biochemik Alfred Alberts uzyskał te leki z ekstraktu
grzybów pleśniowych Aspergillus terreus, wydawało się, że będzie można je
wykorzystać jako antybiotyki nowej generacji. Po wypróbowaniu 18 rodzajów
tych substancji okazało się, że hamują aktywność enzymu odpowiedzialnego za
syntezę cholesterolu. Od tego czasu uzyskuje się wciąż nowe odmiany statyn,
coraz skuteczniejsze w leczeniu chorób układu krążenia. Do niedawna
zalecano, by stosowały je osoby z wyjątkowo wysokim poziomem cholesterolu we
krwi i chorzy po zawale serca. Teraz ocenia się, że profilaktycznie mogłoby
je zażywać nawet 10 mln Polaków po 40. roku życia. U tylu osób występuje
przynajmniej jeden czynnik ryzyka chorób układu krążenia: nadciśnienie,
otyłość lub podwyższony poziom cholesterolu (ponad 200 mg/dl).

Statyny nie tylko obniżają stężenie we krwi cholesterolu i trójglicerydów.
Wykazują także działanie przeciwzapalne - stabilizują płytki miażdżycowe w
tętnicach, zmniejszają krzepliwość krwi i obniżają poziom tzw. białka
C-reaktywnego (CRP), uznawanego za najważniejszy wskaźnik zagrożenia
zawałem. Powinny być podawane pacjentom z zawałem serca w karetce pogotowia,
bo działają podobnie jak nitrogliceryna - rozszerzają tętnice i zwiększają
ukrwienie narządów. Statyna prawdopodobnie uratowała życie 72-letniemu
gwiazdorowi telewizji CNN Larry'emu Kingowi, u którego chorobę wieńcową
wykryto dopiero wtedy, gdy pewnego dnia obudził się z ostrym bólem w klatce
piersiowej. Miał już tak zaawansowaną miażdżycę, że musiał się poddać
operacji wszczepienia bajpasów. Do tego czasu otrzymywał m.in. statyny, bo w
każdej chwili groził mu kolejny zawał serca.

Korozja tętnic

Miażdżyca nie jest problemem "hydraulicznym", jak się wydawało jeszcze kilka
lat temu. Zawały serca długo błędnie kojarzono z odkładaniem się w ścianach
naczyń serca złogów tłuszczowych, nazywanych blaszkami miażdżycowymi.
Występujące co roku u ponad 150 tys. Polaków ostre zespoły wieńcowe, jak
mówią kardiolodzy, powodowane są głównie pęknięciem znajdującej się w
ścianie tętnicy blaszki miażdżycowej. Powstają wtedy zakrzepy z płytek krwi,
które podobnie jak pęczniejące ziarna prażonej kukurydzy zawężają lub
blokują tętnice wieńcowe. U 20 tys. chorych rocznie dochodzi wtedy do zgonu
(bez względu na to, czy w naczyniu serca doszło do całkowitego, czy
częściowego zatrzymania przepływu krwi). Część z tych osób, prawdopodobnie
około 10 tys., można by uratować, gdyby po rozpoznaniu choroby wieńcowej
regularnie zażywały aspirynę i statyny.

Statyny wydłużają życie chorych, bo poza tzw. złym cholesterolem LDL
(low-density lipoproteins) obniżają również w tętnicy poziom tzw. mediatorów
procesu zapalnego. Jest to ten sam proces, który powoduje obrzęk i
zaczerwienienie przy zakażeniu rany. Te same substancje zapalne powodują, że
w tętnicach blaszki miażdżycowe stają się "gorące" i są podatne na pękanie.
Doprowadza do tego nadmiar LDL, który się utlenia. Naczynia krwionośne
obrastają wtedy w niestabilne blaszki miażdżycowe, coraz bardziej
utrudniające przepływ krwi. Właśnie ten proces może hamować, a nawet
odwracać rosuwastatyna (crestor) - wykazały badania przeprowadzone w 53
ośrodkach kardiologicznych w USA, Kanadzie, Europie i Australii,
opublikowane w zeszłym tygodniu w "The Journal of the American Medical
Association".

Trzeba ją tylko stosować w dawce 40 mg, dwukrotnie większej od maksymalnych,
jakie dotychczas zalecano. Lek o 50 proc. obniża wtedy stężenie LDL, ale
jednocześnie u 78 proc. chorych prawie o 10 proc. cofa zmiany miażdżycowe. I
to głównie tam, gdzie blaszek miażdżycowych jest najwięcej. - Nie wiemy
jeszcze, czy rosuwastatyna potrafi stabilizować "gorące" blaszki
miażdżycowe, tak jak wykazały wcześniejsze badania z użyciem innego tego
typu leku - atorwastatyny. Świadczy o tym obniżenie stężenia białek stanu
zapalnego CRP. Gdyby i to się potwierdziło w kolejnych badaniach, wtedy
rzeczywiście będziemy mogli mówić o przełomie w leczeniu miażdżycy - mówi
prof. Jerzy Adamus, kierownik Kliniki Kardiologii Wojskowego Instytutu
Medycznego w Warszawie.

Zbigniew Wojtasiński
Współpraca: Jan Stradowski