Magdalena Nawrocka
BARWY WSTYDU

"Wstyd jest barwą cnoty."
- Wincenty Ignacy Marewicz

"Tylko sumienie jest wolne."
- Święty Ambroży



Czym jest uczucie wstydu? Jest ono świadomością
niewłaściwego postępowania lub zdaniem sobie sprawy z własnych
braków, błędów. Odniesieniem wstydu jest sumienie lub tzw.
opinia, nic więc dziwnego, że wstyd sprzęga się mocno z
niezadowoleniem z siebie albo nawet i lękiem.

Czy warto i trzeba się wstydzić? Na pewno. Ale jedynie w
sytuacji, gdy to w końcu bardzo przykre, upokarzające uczucie
jest w pełni uzasadnione. Postępuję źle, niewłaściwie,
haniebnie, w czymś osobiście nawalam - okrywam się rumieńcem
wstydu. Zdaję sobie sprawę z własnych braków czy błędów, co
znaczy, że świadomość działa, kontroluje, że istnieje czynne
odniesienie do wpojonych mi moralnych zasad. I tak jest jak
najbardziej w porządku. Człowiekowi potrzebne są limity,
odnośniki, które w uproszczeniu można widzieć jako lęk przed
opinią. Usłyszałam gdzieś obrazowe wyrażenie: sumienie - to
kleszcze lęku. Inna sprawa, co warta szlachetność ze strachu?

No pewnie, że poczucie wstydu może świadczyć o czyjejś
wrażliwości, odpowiedzialności, a więc cnocie. Już tam zbir i
prawdziwy łachudra wstydzić się nie myśli. Za to człowiek z
gruntu porządny, taki, o którym mówimy - aż za porządny -
bardzo łatwo może popaść w przesadę. Sumienie jest wolne i
niekiedy może zagalopować się za daleko, nie będąc już tylko
mechanizmem kontrolnym, ale i zbyt srogim sędzią, i bezlitosnym
katem. To prawda, że barwy cnoty są piękne, ale odcienie
upokorzenia, poczucia winy, ciężkie wyrzuty sumienia nie są już
tak radosne.

Albowiem granica jest śliska. Od zasadnego, okazjonalnego,
a więc "zdrowego wstydu" przy większej wrażliwości łatwo można
dojść do wstydliwości nadmiernej, chorobliwej, nie mówiąc już o
nieuzasadnionym poczuciu winy, wyrzutach sumienia trochę
ogólnie i jakby na zapas. A to już jest ból moralny i
autodestrukcja. Prawdziwie ógrzeszącyó będzie szedł w zaparte,
obwiniając wszystkich wokół tylko nie siebie, a ten zbyt
cnotliwy gorliwie obciąża własny wewnętrzny spokój złem
wynikającym z nagannego działania innych.

Dlatego też wydaje mi się, że nie należy zbyt sztywno
stawiać spraw tzw. sumienia, a już na pewno niezdrowe jest
poczucie odpowiedzialności za innych, za całokształt, za
miliony. Wstyd, ale tylko uzasadniony i na miarę przewinień.
Niech każdy pleni chwasty wyłącznie z własnego ogródka i
jeszcze tylko te naprawdę szkudne. Trochę dzikich ździebełek
spokojnie można zostawić - ogródek ciekawszy. ;-)))




Magdalena Nawrocka
www.geocities.com/magdanawrocka









--
Archiwum grupy: http://niusy.onet.pl/pl.sci.psychologia