Dzialalnosc i tworczosc dr Tadeusza Kobierzyckiego obejmuje filozofie,
pedagogike, psychologie i psychoterapie. Jego aktywnosc koncentruje sie na
higienie psychicznej, ktorej promotorem byl w Polsce prof.Kazimierz
Dabrowski (1902-1980). Po smierci tego wybitnego uczonego, dr T.Kobierzycki
od maja 1981 r. do czerwca 1984 r. byl przewodniczacym Polskiego Towarzystwa
Higieny Psychicznej i redaktorem kwartalnika Zdrowie Psychiczne. Poprzez
Konwersatorium Ja-Czlowiek, (1981-1983) przygotowal program Studenckiej
Szkoly Higieny Psychicznej, ktora sie usamodzielnila w roku 1984. Do tej
pory wzielo w niej udzial kilkuset studentow.
Cecha charakterystyczna w diagnostyce i terapii proponowanej przez dr
T.Kobierzyckiego jest skoncentrowanie na poszukiwaniu i ksztaltowaniu
autonomii osobowej.

Dlugoletnia praca ze studentami, przezywajacymi trudnosci osobiste, nerwice
i psychonerwice, a takze reagujacymi psychopatycznie i psychotycznie,
sklonila dr T.Kobierzyckiego do zbadania tendencji uzaleznieniowych w
okresie szkolnym. Jako nauczyciel psychologii i pedagogiki, bezposrednio
obserwowal fenomeny uzaleznienia. Psychologia szkolna jest aktualnie
zorientowana patocentrycznie, jest zrodlem wielu urazow i srodowiskiem
potegujacym urazy wyniesione z domu. Nauczyciele wzamacniaja porzadek
Rodzica. Silna reprezentacja nauczycielek, ktore stanowia okolo 70% kadry,
uniemozliwia prawidlowe i zdrowe roznicowanie sie i rozwoj osobowosci
ucznia.

Na tle psychopatologii domowej i szkolnej zrozumiale sa zjawiska
nieposluszenstwa, buntu i kontestacji Dziecka, takze w skrajnych formach,
przybierajacych postac narkomanii, alkoholizmu czy samobojstwa. Na skutek
niedoboru meskiej reprezentacji w srodowisku wychowawczym, tzw. patologiczne
formy zachowania, staja sie nie tylko wyrazem zlego rozwoju Dziecka, ale
takze speczyficzna forma autoterapii. Takie zachowanie jest zwierciadlem
krzywej rodziny lub krzywej szkoly.

Waznym momentem w doswiadczeniach dr T.Kobierzyckiego bylo prowadzenie
treningow z Rodzicami narkomanow i mlodocianymi narkomanami z okolic
Lublina. Zwrocil wtedy uwage na reakcje psychotyczne narkomanow i na silna
potrzebe halucynacji. Te zjawiska nie daly sie zinterpretowac na poziomie
psychoanalizy Z.Freuda. Dlatego dr T.Kobierzycki zwrocil sie do psychologii
glebi C.G.Junga. Dr T.Kobierzycki w duzym stopniu korzysta z projekcyjnych
technik i metod diagnozy. Autor prezentowanych tyekstow wykracza zarowno
poza twierdzenia Freuda jak i Junga, formulujac wlasne hipotezy,
zorientowane na rozwoj osobowy.

W swojej koncepcji uzaleznien, opisywanej jako syndrom uzaleznienia
psychologicznego, dr T.Kobierzycki wychodzi z zalozenia, ze egzystencja
ludzka sterowana jest przez zasadnicze wartosci: milosc, wolnosc i lek. Sa
to doswiadczenia zrodlowe, dziedziczone genetycznie. Zatem od tego typu
doswiadczen zalezy to, w jaki sposob zorientowany jest rozwoj osobowy, co
zdominuje integracje psychiczna i jaka wartosc stanie sie zrodlem kryzysu
osobowego. Wartosci te, ujawniaja sie w przezyciach, maja swoj aspekt
biologiczny, spoleczny, psychologiczny i osobowy (ontologiczny). Wszystkie
maja znaczenie dla diagnozy i prognozy rozwojowej. Musi ona obejmowac calosc
zycia jednostki, takze jej wymiar transcendentny.

Matka moze nie chciec urodzic Dziecka. Wtedy dokonuje intencjonalnej aborcji
czyli psychologicznie usmierca Dziecko. A wiec sam moment urodzenia jest juz
znaczacy dla zbudowania systemu uzaleznienia. Ma on swoje odzwierciedlenie w
stosunku matki do Dziecka. Nastepnie w fazie oralnej, analnej i fallicznej
(Z.Freud) nastepuje wzmacnianie zaleznosci od matki lub uwalnianie Dziecka z
tej zaleznosci. Na ogol jednak, zwlaszcza w sytuacji deficytu, gdy matka
zostaje sama, Dziecko spelnia role reprezentanta meza matki i wlasnego ojca.
Staje sie obiektem przeniesienia urazu matki oraz obiektem jej
kompensacyjnych manipulacji. Ten kompensacyjny stosunek matki do Dziecka
jest dynamizmem uzaleznienia.

Wymiar psychologiczny uzaleznienia przybiera postac zaburzenia
psychotycznego (halucynacje). Mozna go dobrze opisac za pomoca terminologii
C.G.Junga. Efekt psychotyczny, to niemoznosc zintegrowania i zroznicowania
wlasnego ja z tresciami zakazow i nakazow czyli z archetypem cienia: (wstyd,
wina, grzech), animy-aminusa: (bycie kobieta-mezczyna), wielkiej
matki-starego medrca: (macierzynstwo-ojcowstwo duchowe), jazni: (byecia
soba - osoba). Tendencja do rozszczepiania osobowosci moze osiagnac stan
integracji i syntezy wewnetrznej. Integracja ta pozwala wydostac sie z
impasu osobie uzaleznionej psychologicznie od rodzicow lub osob zastepczych.

T.Kobierzycki wychodzi z zalozenia, ze uzaleznienie jest syndromem
rodzinnego ukladu, w ktorym Dziecko odgrywa role stabilizatora. W rodzinie
syndromem uzaleznienia jest brak dynamiki rozwojowej, pozwalajacej
przeksztalcac uklad. Ten brak, to roznorodne deficyty psychiczne, spoleczne,
fizyczne. Dziecko kompletuje braki rodzicow lub nawet je zastepuje, sluzy do
wyrzeczenia ojca lub matki. Musi chorowac, aby uklad sie nie zmienil. W
ujeciu dr T.Kobierzyckiego istotne jest zroznicowanie uzaleznien, wedlug
sposobow radzenia sobie z nimi przez Dziecko. Rozwiazania regresywne
symbolizuja: niedorozwoj psychiczny, autyzm, narcyzm, narkomania,
alkoholizm. Rozwiazania transgresyne symbolizuja: anorexia nervosa,
pracoholizm, nerwice i psychonerwice. Zas rozwiazania psychotyczne
symbolizuja zachowania charakterystyczne dla osobowosci typu borderline.

Klasyfikacja roznicujaca typy uzaleznien moze miec praktyczne zastosowanie w
roznicowaniu terapii osob uzaleznionych. Dr T.Kobierzycki, na konferencji
zorganizowanej w 1986 r. w Warszawie, zaproponowal reorganizacje osrodkow
terapii wedlug typu - psychopatycznego, psychotycznego, psychoneurotycznego.
Aktualnie bowiem terapia dla narkomanow i alkoholikow jest skoncentrowana na
pracy z psychopatami. A osoby o typie psychoneurotycznym i psychotycznym nie
znajduja wlasciwej pomocy.

Dr T.Kobierzycki opisuje trzy typy wiezi Dziecka z Rodzicem, wzmacniajace
jego uzaleznienie. Pierwszy: symbiotyczny, w ktorym Rodzic wzmacnia
regresje, sklania do toksykomanii, choroby, niedorozwoju. Jego cecha
charakterystyczna jest praktykowanie rytualow kazirodczych. Ten typ
zaleznosci jest najtrudniejszy do przelamania w psychoterapii. Drugi:
separacyjny, oparty na wzajemnym wzmocnieniu, przybiera postac Gry w
porzucenie. Dziecko praktykuje kompulsywne powroty do domu, z wyjazdow,
ucieczek, rozstan na zawsze, spowodowanych przez maltretowanie, awantury,
itp. Trzeci: alienacyjny typ uzaleznien charakteryzuje sie latwoscia
opuszczania domu rodzinnego i Rodzicow. Dziecko uznaje (lub halucynuje), ze
jego Rodzice sa nieprawdziwe, ze pochodzi z domu dziecka lub z innego,
tajemnego (czesto nieprawego zwiazku) ojca lub matki. Takie zaburzenie
obrazu siebie ma swoje korzenie w rodzinach schizmatycznych (podwojna lub
wielokrotna rodzina). Alienacja psychiczna rozwija sie w kierunku psychozy,
ktora systematyzuje tresci urazu w obrazy apokalipsy. Dziecko jest w niej
ofiara, osoba potepiona i podla, zdegradowana przez demonicznego Rodzica.

W zakonczeniu niniejszej ksiazki autor zamiescil wlasny model diagnostyczny,
dotyczacy ewolucji uzaleznienia - od strony Dziecka. W swojej przedmowie
przyjmuje wersje tego modelu - od strony Rodzica. Siegam do tekstow
opublikowanych poza tym zbiorem, do ktorego dostep jest trudny.

Syndrom uzaleznienia psychologicznego w koncepcji dr T.Kobierzyckiego
wyglada nastepujaco:

1. Negatywny kontekst spolecznej pozycji kobiety:

a.. nadmierne obciazenie praca (pracoholizm),
b.. odrzucenie roli matki (ograniczenie potomstwa, realna i intencjonalna
aborcja),
c.. maskulinizacja osobowosci (poczucie nizszosci, wstydu i krzywdy z
powodu bycia kobieta),
2. Negatywny kontekst spolecznej pozycji mezczyzny:
a.. patogenna zaleznosc od miejsca pracy (nadumieralnosc),
b.. zrzeczenie sie roli ojca na rzecz kobiety (nieodpowiedzialnosc),
c.. infantylizacja lub feminizacja osobowosci (poczucie slbosci i
bezradnosci).
3. Socjopatyczny lub psychopatyczny uklad relacji mezczyzna-kobieta:
a.. brak kontaktu emocjonalnego i pseudowzajemnosc,
b.. anihilacja i masywna agresja jako wzajemne wzmacnianie,
c.. konflikt skoncentrowany wokol seksu,
d.. lek przed Dzieckiem, myslenie i dzialanie abortywne np.ograniczenie
liczby potomstwa,
e.. tendencja do przeksztalcania ukladu diadycznego w monadyczny.
4. Rodzina z syndromem uzaleznienia:
a.. podzial rodziny miedzy Rodzicow,
b.. niezroznicowanie rol malzenskich i rodzicielskich,
c.. diady emocjonalne i uklady kazirodcze,
d.. konflikt i podporzadkowanie rodziny ojcu lub matce (monadyzacja),
e.. zimna, irracjonalna, chaotyczna lub schizmatyczna struktura (alienacja
i psychotyzacja wiezi).
a. ojciec:

a.. zdegradowany do roli pracownika i kasjera itp.,
b.. bierny, wyautowany, ukryty, depresyjny (alkolholizm),
c.. konfrontuje sie z zona i Dzieckiem przez agresje,
d.. gra role nieobecnego, chorego, dzieciecego lub demonicznego.
b. matka:
a.. awansowanie do roli superrodzica i superpracownika,
b.. aktywna, centralna, zagarniajaca, manijna,
c.. konfrontuje sie z mezem i Dzieckiem przez ponizanie ich lub siebie,
d.. gra role wszechmocnej, ale samotnej i opuszczonej lub obojetnej.
c. dziecko:
a.. uzaleznione od jednego z Rodzicow lub walczace,
b.. konfrontujace sie z Rodzicami za pomoca choroby fizycznej lub
psychicznej,
c.. zastepujace nieobecnego Rodzica, ratujac w ten sposob malzenstwo i
uklad rodzinny.
5. Struktura psychiczna osoby uzaleznionej:
a.. lek przed nieistnieniem, smiercia, zyciem,
b.. brak bezpieczenstwa ontologicznego,
c.. wola samozniszczenia, samodreczenia, samobojstwa,
d.. symbiotyczne, separacyjne i alienacyjne formy identyfikacji,
e.. potrzeba bycia absorbowanym i zahamowanym,
f.. lek przed rozwojem, brak autonomii,
g.. przezywanie konfliktu miedzy ja i nie-ja, brak odgraniczenia sie od
innych osob,
h.. somatyzacja leku, autoseksualizm, narkomania, alkoholizm i wstret do
wlasnego ciala,
i.. poczucie pustki wewnetrznej i nacisku zewnetrznego,
j.. rozbudowa systemu obrony wewnetrznej (ewolucja ku paranoi),
k.. poczucie wdzierania sie swiata do wewnatrz (ewolucja ku psychozie),
l.. alienacja psychiczna, swiat wyobrazony staje sie prawdziwy, swiat
fizyczny i spoleczny - falszywy.
6. Dynamika uzaleznienia i terapia narkotyczna:
a.. ewolucja psychiczna odbywa sie miedzy stadium psychopatycznym a
psychotycznym, rzadko przekracza stadium psychozy ku psychonerwicy,
b.. Uzaleznieni jest forma autoterapii zapobiegajacej natychmiastowemu
samobojstwu - stad narkomania jest forma jego hamowania i kontrolowania, na
korzysc rozwiazania psychotyzacyjnego,
c.. wejscie na sciezke narkomanii czy innych form uzaleznienia jest
wyrazem leku przed byciem soba, przed odpowiedzialnoscia, a zwlaszcza przed
brakiem milosci i wolnosci, jest forma terapii przez lek,
d.. narkomania celebruje lek, identyfikuje sie z nim, adaptuje sie do
niego, przyzwyczaja do jego wysokich i dotkliwych form, by moc oderwac sie
od Rodzicow.
Przedstawiony powyzej model diagnostyczny syndromu uzaleznienia
psychologicznego uwzglednia istotne elementy koncepcji dr T.Kobierzyckiego.
Jest to ujecie nowe, uzasadnione dlugoletnia praktyka terapeutyczna,
prowadzona w Studenckiej Szkole Higieny Psychicznej. Ksiazka ta przeznaczona
jest dla studentow psychologii, pedagogiki, resocjalizacji i medycyny. Moze
pomoc w nowym spojrzeniu na diagnoze i terapie syndromu uzaleznienia
psychologicznego
Cezary Zechowski
Sanatorium Neuropsychiatrii Dzieciecej
w Zagorzu k.Warszawy.

----------------------------------------------------
----------------------------


--
Władek Tarnawski
LeoTar - Sunrise Services
Jakie to szczęście dla rządzących, że ludzie nie myślą!
Adolf Hitler