Droid
news:7425.0000050d.404dabfe@newsgate.onet.pl
>Interesuje mnie psychologiczna strona tego tematu: czy
>faktycznie są one używane przy wyjaśnianiu zachowań, jeśli tak to jak

Koncepcja sieci semantycznych używana jest
w psychologii dla wyjaśnienia procesów
przeszukiwania pamięci, procesów wydobycia
materiału z pamięci, podejmowania decyzji
oraz dla wyjaśnienia szeregu stanów
patologicznych jak problemy w aktualizacji
nazw u osób z afazją (takie zaburzenia programowania
mowy po uszkodzeniach mózgu), zaburzenia pamięci
semantycznej (np. w otępieniu), zaburzenia
reprezentacji pojęć po uszkodzeniach OUN.

Najczęstsze metody badania:
(1) wolne skojarzenia, typu "owoc - ......"
(odp. np. jabłko)
(2) badania czasu reakcji typu "kanarek ma skrzydła?
(szybko zdecyduj TAK/NIE), "kanarek ma serce" TAK/NIE?
(Nawiasem mówiąc zwykle mniej czasu zajmuje
nam decyzja czy ma skrzydła, niż czy ma
serce – choć dla przeżycia kanarka serce
ma większe znaczenie)
w ramach tego można badać np. przynależność
do określonej kategorii "kanarek-ssak" TAK/NIE?,
podejmować decyzje leksykalne np.:
czy jest słowem "kanurka" czy "kanarek"
(3) można próbować definiować rzadkie słowo
np.: "Właściwy dzieciom, wiążący się z dziecięcym
sposobem myślenia i reagowania" i czekać na
to co badani mają na końcu języka sprawdzając
co pojawia im się po drodze: np. hmm... młodzieńczy,
dziecięcy, aha... infantylny!
(4) można analizować błędy osób z uszkodzeniem mózgu
niektórym gdy mylą słowa
łatwiej zamiast "kiełbasa" powiedzieć np.: "mięso"
niż np. "cegła"


Na podstawie takich badań można wnioskować o
bliskości vs. oddaleniu od siebie
poszczególnych elementów sieci semantycznej.
Można też np. stwierdzić, że z pojęciami
wiążą się cechy, które dla lepszej
"kompresji" danych przypisane są
tylko niektórym (to czy "pies szczeka"
możemy stwierdzić szybciej niż to czy "pies pije")
W tym ostatnim wypadku przeskakujemy o kategorie
wyżej aby sprawdzić cechy zwierząt tak "w ogóle"
co trwa.
A więc np:

zwierzęta-> jedzą, piją
/ \
ptaki-latają ssaki
/ \
kanarek->śpiewa pies->szczeka



W sumie okazało się, że badanych
ludzi organizacja nie
odpowiadała jakieś naukowo uzasadnionej
hierarchii, w której na szczycie są pojęcia
najogólniejsze a na dole najbardziej specyficzne
(łatwiej zdecydować, że pies to zwierzę
niż że pies to ssak, choć "teoretycznie"
ssak powinien być bliżej w sieci pojęć)

Gdy okazało się, że takie modele
są niewystarczające, rozwinięto je później
w modele sieci semantycznych osnutych na
tle zdarzeń, zawierających nie tylko wiedzę
pojęciową ale też praktyczną.

np.:
po deszczu
|
rosną
|
las->grzyby->prawdziwki
| |
drzewa zbierać -> jesienią
|
koszyk

(tak jakoś)

Wzrosło też bogactwo relacji
łączących węzły sieci
relacje te nie są już tylko
związane z nadrzędnością/podrzędnością
pojęć czy przypisaniem pojęciom cech.
Mogą być to np. relacje przyczynowo
skutkowe i wiele innych.

To oczywiście tylko przykłady
takich pomysłów na wyjaśnianie
działania sieci sem. jest mnóstwo.

Ciekawym odkryciem neuropsychologów
było stwierdzenie, że uszkodzenie
mózgu może bardziej uszkadzać reprezentacje
znaczeniowe mające jakąś wspólną cechę.
Wiedza o mózgowej organizacji mowy
wnosi coś więcej ponad
dane osiągnięte na ludziach zdrowych.

Przykładowo, pacjentka wykazuje
anomię barw (niemożność użycia nazwy
koloru - jakie zazwyczaj bywa niebo?)
Przy zachowanej możliwości dobierania barw
do siebie. Co więcej po wycofaniu
ostrych objawów anomii barw, pozostaje jakiś
czas śladowy objaw polegający na tym, że
myli nazwy niektórych kwiatów i warzyw
-bo dla wielu ludzi cechą dystynktywną
różnicującą pietruszkę i marchewkę jest kolor
(a nie np. smak;-)
Uszkodzenie mózgu obejmowało obszary lewej
półkuli zajmujące się przetwarzaniem
danych wizualnych ! (oszczędzało to samo
w półkuli prawej - zwykle nie zajmującej
się mową).

Zaburzenia nazywania mogą być zresztą większe
w obrębie jednych kategorii niż innych
(np ożywione vs. nieożywione)

Zaburzenia pamięci semantycznej mogą być
względnie niezależne od zaburzeń pamięci
epizodycznej. Widziałem osobę
z otępieniem, która pamiętając
z dnia na dzień co robią jej wnuki
i pilnując ich spraw straciła
jednocześnie wiedzę o gotowaniu
(wcześniej znałą na pamięć setki przepisów i była
"miejscowym" konsultantem kulinarnym)
zaburzeniu towarzyszyły trudności w nazywaniu.

Czytałem z kolei opis dziewczynki
która nie zapamiętywała danych
"autobiograficznych" z lekcji a uczyła się
semantycznie - odtwarzała materiał z
poprzednich lekcji nie wiedząc kiedy i
jak się ich nauczyła.

Możliwe więc, że system pamięci
semantycznej i epizodycznej nie są
w mózgu reprezentowane przez dokładnie
te same struktury.

Choć się akurat tym specjalnie nie interesuję
słyszałem, że modelowanie sieci semantycznych
i "uszkadzanie" ich może być przedatne
dla tworzenia modeli terapii
pacjentów z zaburzeniami mowy.

Może tędy droga do ciekawych praktycznych
zastosowań modeli informatycznych?

/chyba wystarczy już tego pisania/

pozdrawiam
vonBraun

--
Wysłano z serwisu OnetNiusy: http://niusy.onet.pl