Pis to Edek
Rodzina Stomila to Polska:

To tylko Edek<<. O Tangu Sławomira Mrożka.

Ten podejrzany typ z niewiadomych przyczyn przebywa w domu Stomila. Wydaje się, że
zaproszenie go pod swój dach to jeden z szalonych eksperymentów kontrowersyjnego
awangardowego artysty. Niestety wspomniany eksperyment chyba wymknął się spod
kontroli, ponieważ Edek nie tylko czuje się jak u siebie w domu, ale wprowadza do
niego chamskie obyczaje i normy. Tak naprawdę nie jest on lokajem, ponieważ to reszta
domowników, z wyjątkiem Artura, wydaje się usługiwać jemu.

Jego prostacki wygląd Mrożek opisał następująco:
(...) osobnik w najwyższym stopniu mętny i podejrzany. Koszula w brzydką kratę,
rozpięta zbyt głęboko na piersiach, wypuszczona na spodnie, z podwiniętymi rękawami.
Spodnie jasnopopielate, szerokie, brudne i pomięte, buty jaskrawozółte i skarpetki
kolorowe przesadnie. Drapie się co chwila w grube udo. Włosy długie i tłuste, które
lubi przeczesywać grzebykiem wyjmowanym z tylnej kieszeni spodni. Mały, kwadratowy
wąsik. Nieogolony. Na ręce zegarek w >>złotej<< bransolecie.


Obecność Edka w domu dla obserwatora z zewnątrz wydaje się być oburzająca. Mężczyzna
ten nie darzył żadnym szacunkiem domowników, którzy przyjęli go do siebie. Zwracał
się do nich: Cześć (do Eleonory), Idziemy, babuś? (do Eugenii), Panie Stomil, pańska
kolej. Wykładaj się pan (do Stomila), Niech pan Artek lepiej posłucha mamusi (do
Artura). Jego prostactwo i wulgarność wychodziły na jaw zwłaszcza podczas gry w
karty: Co się będę opieprzał czy Rżnij, Walenty!, to jego sztandarowe powiedzonka.
Poza tym Edek notorycznie się drapał i pociągał piwo prosto z butelki.

Nie ukrywał, że nie kieruje się w życiu żadnymi normami czy standardami. Potrafił
dostosować się do każdej sytuacji, nawet jeśli wymagały one od niego zmiany
dotychczasowego stanowiska. Zapytany przez Alę i Eleonorę o wyznawane zasady,
wymienił dwie: Ja cię kocham, a ty śpisz oraz Zależy jak leży. Z czasem jednak wyszło
na jaw, że nie były to jego zasady, lecz przypadkowe banały skradzione z pamiętnika
kolegi.

Mężczyzna dzięki swojej sile fizycznej i brutalności zdobywa absolutną władzę w domu
Stomila. Zamiast argumentów Edek woli używać rąk. Jednym mocnym ciosem nie tylko
powalił Artura na deski, ale go zabił. Przejmując kontrolę nad mieszkańcami, zaraz po
zabiciu głównego bohatera, zwrócił się do nich:
Widzieliście, jaki mam cios? Ale nie bójcie się, byle cicho siedzieć, nie
podskakiwać, uważać, co mówię, a będzie wam ze mną dobrze, zobaczycie. Ja jestem swój
chłop. I pożartować mogę, i zabawić się lubię. Tylko posłuch musi być. Widzimy zatem,
że swoje panowanie zamierzał oprzeć na strachu.


Skąd brała się bezczelność, bezkompromisowość, pewność siebie i determinacja ludzi
pokroju Edka? Ewa Wiegandt wspomina w swoim tekście słowa Sławomira Mrożka, które
stanowią odpowiedź na to pytanie:
Z praw najskuteczniej korzysta cham, ponieważ normalny człowiek zawsze ma jakieś
wątpliwości, czy mu się wszystko należy. (...) Kiedyś cham nie był w modzie, później
stał się modny, teraz dyktuje modę. Mrożkowy >>cham<< stał się modelem pewnej postaci
- typem charakterystycznym dla współczesnej obyczajowości i kultury, uosabiającym
zaborczość, brutalność, pewność siebie, żądzę władzy, bezmyślność. Skonfrontowany z
nim inteligent naprawiacz nie potrafi znaleźć jakiejś sankcji, zasady, która byłaby
absolutna i ostateczna.