> > mobiding
> >
> > mobing
> >
> >
> Chyba mobbing
> NTG - pl.praca.dyskusje
>
--------------------------------------
Mobbing - terroryzm psychologiczny w pracy

Termin "mobbing" został pierwotnie wykorzystany przez słynnego
etologa noblistę Konrada Lorenza dla opisania sytuacji atakowania przez
grupę zwierząt jednego osobnika.. Następnie słowem tym posłużył się
skandynawski lekarz analizujący utrzymujące się przez dłuższy czas wrogie
zachowania dzieci wobec jednego z nich. W 1984 roku niemiecki psychiatra
Heinz Leymann pracujący w Szwecji użył go dla określenia terroru
psychicznego stosowanego wobec wybranych pracowników w instytucjach
gospodarczych. Termin ten przyjął się w większości krajów w Europie oraz w
Stanach Zjednoczonych, Anglicy i Australijczycy przyzwyczaili się posługiwać
słowem "bullying" (tyranizować), które wcześniej stosowali dla określania
przemocy fizycznej w szkole. Faktycznie jednak mobbing w miejscu pracy
bardzo rzadko polega na tego rodzaju agresji, w istocie najczęściej jest to
stygmatyzowanie pewnych pracowników i stosowanie wobec nich mniej lub
bardziej wyrafinowanych represji w postaci nękania psychicznego, co w
znacznym stopniu odpowiada znanej nam koncepcji "kozła ofiarnego" jeśli ten
stan trwa odpowiednio długo. Ponieważ mobbing jest zachowaniem
systematycznym, statystycznie ofiara dręczona jest przez pół roku
przynajmniej raz w tygodniu, koszty psychiczne i somatyczne ofiary okazują
się bardzo wysokie, tym bardziej, że udręczony pracownik na ogół nie posiada
znaczących środków dokonania odwetu. Można więc uznać, że zjawisko to
(chociaż bez obecnej nazwy) wchodzi w zakres dokonywanych już wcześniej
analiz rytuałów gnębienia przez kliki wewnątrzorganizacyjne
wyselekcjonowanych ofiar. Początek badań nad mobbingiem zainicjowany został
w Szwecji w związku z rządowymi programami zmiany prawa pracowniczego i
dotacjami na stworzenie nowych dziedzin psychologii przemysłowej. Również
dzisiaj mobbing jest najlepiej rozpoznany właśnie w krajach skandynawskich,
choć z przyczyn cywilizacyjnych można uznać, że nie tam właśnie stanowi
największy problem (w oczywisty sposób zjawisko mobbingu nasila się w tych
państwach gdzie pojawiło się wysokie bezrobocie i prawo antymobbingowe
praktycznie nie istnieje - w Polsce mobbing najczęściej opisywany jest w
odniesieniu do praktyk stosowanych w hipermarketach i zakładach
zatrudniających przede wszystkim kobiety). Na podstawie reprezentatywnych
badań uznano, że w Szwecji 3,5% pracowników jest ofiarami mobbingu (154 000
z 4.4 miliona zatrudnionych), średnia długość tego procederu wynosi aż 15
miesięcy. Z przeprowadzonych w 1998 roku analiz w 15 krajach Unii
Europejskiej wynika, że nieco ponad 8 procent zatrudnionych stało się celem
nękania odpowiadającego definicji mobbingu. Przeprowadzone niedawno badania
w Niemczech dowodzą, że aż 1,5 miliona pracowników czuje się prześladowanymi
w pracy. Leymann wyraził więc przypuszczenie, że dla młodych ludzi
rozpoczynających pracę (przy założeniu, że średnio każdy z nas pracuje około
30 lat) ryzyko zostania ofiarą mobbingu w trakcie całej kariery wynosi 1:4,
w przybliżeniu 10 do 20% z nich doświadczy więc różnego rodzaju stanów
lękowych składających się na zespół nazwany PTSD (posttraumatic stress
disorder), którego konsekwencją bywają nawet samobójstwa. I rzeczywiście, co
dziesiąty pracownik terroryzowany psychicznie w pracy myśli o samobójstwie,
co setny zaś podejmuje jego próbę. Skatalogowano 45 przejawów mobbingu
uporządkowanych w pięć kategorii: zachowań zaburzających prawidłową
komunikację, poczynań wprowadzających destrukcję relacji społecznych,
postępków deprecjonujących społeczny wizerunek ofiary, działań wpływających
negatywnie na jakość sytuacji zawodowej i prywatnej oraz czynników
degradujących zdrowie prześladowanego.
Dotychczasowe badania w większym stopniu skupiają się na
określeniu warunków występowania maltretowania psychicznego w pracy niż
wizerunku psychologicznego ofiary. Z badań Laymanna wynika, że 44% osób
poddanych mobbingowi prześladowanych jest przez współpracowników, 37% przez
przełożonych, bywają również przypadki dręczenia szefów przez podległe im
osoby (9% nękanych). Analizy prowadzone przez innych badaczy sugerują jednak
inne proporcje wskazując, zgodnie z potocznymi odczuciami, jako głównych
psychologicznych oprawców osoby dysponujące formalną władzą nad swymi
ofiarami (średni w 80% przypadków). Przyjęło się sądzić, że mobbing jest
formą patologii społecznej charakterystyczną dla skostniałych struktur w
trudno reformowalnych instytucjach. Występowaniu mobbingu rzeczywiście
sprzyja kultura organizacyjna, w której w miejsce twórczego klimatu
rozwiązywania problemów i wprowadzania nowych procedur eliminujących
pojawiające się trudności praktykuje się rewanżystowskie zasady poszukiwania
winnych. Jednak zjawisko to jest obecne również w nowoczesnych firmach.
Wymuszony przez zasady konkurencyjności bezwzględny kult innowacji i rozwoju
promujący agresywne postawy rywalizacji sprawia, że praca zarówno menedżerów
jak i zwykłych pracowników staje się coraz bardziej frustrująca. Konsultanci
badający relacje międzyludzkie nader często zauważają zatem z niepokojem, że
w opakowaniu dziarsko brzmiących terminów z modnych teorii zarządzania
niemal powszechnie wkroczyliśmy w fazę funkcjonowania organizacji, w których
rozpowszechnionymi strategiami pracowniczymi stają się gry uzurpacyjne i
wysiłki zmierzające jeśli nie do awansu to przynajmniej przetrwania. Mistrz
mobbingu nazywany bywa "narcystycznym zboczeńcem": okazuje się człowiekiem o
nadmiernie wyhodowanym ego, niezdolnym do współpracy, demonstrującym
premiowane poczucie własnej wartości i opacznie rozumianą asertywność.
Zaplątany w gry organizacyjne stymulujące frustrację natrafia na bariery,
które łatwo personalizuje. Jak pisze Leymann - "zgodnie z procesem
psychologicznym sfrustrowana osoba może winić wszystkich wokół, stając się
ogniwem stresotwórczym, a zarazem może rozpocząć mobbing znajdując osobę na
to podatną".


Autor: Andrzej Szóstak