W każdej dawnej zagrodzie musiało rosnąć choćby jedno stare drzewo, lipa lub
dąb, które chroniło domostwo przed nieszczęściami. Pod drzewem od strony
drogi znajdowała się kapliczka ozdobiona kwiatami i ogrodzona płotkiem z
bramką. Tło kapliczki tworzyły często krzewy tarniny, głogu i róż polnych.
Ogródek usytuowany był zazwyczaj od strony drogi przy ścianie szczytowej lub
kalenicowej, lub też wygrodzony był osobno, aby inwentarz domowy nie dostał
się do środka. We wnętrzu, na równo podzielonych ścieżkami grządkach, rosły
warzywa i kwiaty, a w rogu kwitł czarny bez. Z tyłu rosło kilka drzew
owocowych.
Tradycyjne ogródki wiejskie miały pewne cechy niezmienne, tzn. na
niewielkiej przestrzeni rosło mnóstwo roślin o ozdobnych kwiatach. Ogródki
były wizytówką gospodarzy i zauważano je już z drogi. Podstawą dobrego
ogródka była obfitość barw i kształtów. Ta niewielka przestrzeń zawsze była
ogrodzona, przeważnie sztachetowym lub też wyplatanym z wierzbowych gałęzi,
płotem. Pod oknami domu musiała stać ławeczka dla osób starszych, aby mogli
tam wypoczywać. Przy ogrodzeniach sadzono zazwyczaj kwiaty wysokie, ażeby
miały lepszy dostęp do światła i bardziej były widoczne z drogi. Miało to
również znaczenie obyczajowe. Kwiaty były bowiem swoistą reklamą panien na
wydaniu.
Kompozycje roślinne miały bardzo proste formy. Rośliny sadzone były w
kępach, rzędach i klombach, o bardzo śmiałych zestawieniach kolorystycznych.
Ogródki różniły się wielkością, najbardziej okazałe należały bowiem do
zamożniejszych gospodarzy. Wszędzie jednak ogród kwiatowy stanowił domenę
gospodyni. Oprócz drzew i krzewów sadzono tam również byliny, nazywane
często roślinami "zimowymi", ale przede wszystkim rośliny jednoroczne.
Okazałe i obficie kwitnące rośliny uprawiane w tradycyjnych ogródkach
wiejskich, których trudno byłoby nie dostrzec zza płotu, pochodziły
najczęściej z najbliższego dworu, a po wsi rozpowszechniały się przekazywane
z rąk do rąk. Czasem były też pozyskiwane z ich naturalnego środowiska jak
np.: barwinek czy wawrzynek wilczełyko.

Kwiaty
Niektóre kwiaty stały się w Polsce ulubionymi i uprawia się je od przeszło
dwustu lat. Do takich należy niewątpliwie malwa (Althea rosea) pochodząca z
Bliskiego Wschodu, skąd przywędrowała do nas w XVI wieku. Kwiat ten kojarzy
się zawsze z sielskim dzieciństwem.
W ogródkach rosło po prostu to, co cieszyło serce. Niektóre kwiaty, obok
właściwych miały też potoczne nazwy, które przetrwały do dziś np.: aksamitki
nazywane są "byczkami" albo "śmierdziuszkami", szafirowy tojad mocny to
"pantofelki Matki Boskiej". Dawne książki ogrodnicze wymieniają najbardziej
popularne gatunki roślin wiejskich ogródków kwiatowych. Są to: rudbekia naga
(Rudbeckia laciniata), goździk brodaty (Dianthus barbatus), floks wiechowaty
(Phlox paniculata), zwany płomykiem, krwawnik kichawiec (Achillea ptarnica),
tojad mocny (Aconitum nepellus),serduszka okazała (Dicentra spectabilis),
szparag lekarski (Asparagus officinalis), kosmos (Cosmos bippinatus).
Niektóre są popularne do dzisiaj, a niektóre zostały zapomniane jak rezeda
wonna (Reseda odorata), kiedyś bardzo popularna dzięki zapachowi. Znikła też
ruta zwyczajna(Ruta graveolens), roślina ważna z powodu licznych zastosowań,
zarówno w obrzędach ludowych (używana dawniej przez panny na weselne
wianki), jak i w medycynie.
W ciągu roku w ogrodach kwitły kolejno narcyzy, szafirki, niezapominajki,
konwalie, tulipany, bratki, fiołki, piwonie, następnie maki, floksy,
rudbekie, kosmosy, ostróżki, lwie paszcze, astry, chryzantemy.
Na drogę wychodziły nasturcje, chmiel ozdobny, groszek i powoje. Nie sposób
wymienić wszystkich gatunków było ich bowiem bardzo wiele. Grupy roślin o
różnej wysokości sadzono tak, by nie przesłaniać okien domu. Używane w
ogródkach rodzime swojskie gatunki tworzyły malowniczy, barwny gąszcz.
Należy zaznaczyć, iż wcześniej w ogródkach uprawiano przede wszystkim
rośliny o charakterze użytkowym, tj. zioła, rośliny przyprawowe, zapachowe,
drzewa i krzewy owocowe, oraz rośliny o charakterze kultowym.
Skład roślin był różny w różnych okresach. Prawie do końca XIX wieku w
ogródkach były przede wszystkim rośliny o właściwościach leczniczych, czyli
przydomowy ogródek był jednocześnie apteką. Najbardziej popularne zioła to:
bylica boże drzewko, wrotycz, szałwia lekarska, mięta, lubczyk i piołun.
Osobne zagadnienie to kwiaty stawiane w oknach południowo-wschodniej Polski.
Pojawiły się one dopiero pod koniec XIX wieku i na początku XX w. Związane
to było z zanikiem kurnych wnętrz. Do najczęściej hodowanych należały:
pelargonie, begonie, fuksje, niecierpki, asparagusy, oraz mirt.

Krzewy
Z krzewów, oprócz owocowych najczęściej sadzono: czarny bez, jałowiec,
kalinę, kłokoczkę, jaśminowce, forsycje, śnieguliczki oraz róże. Ulubionym
krzewem był liliowy bez. Nie ma obawy, aby z wiejskich obejść znikły kiedyś
takie rośliny jak bez czy jaśminowiec, ale o kłokoczce na wsi zapomniano.
Kłokoczka południowa (Staphylea pinnata L.) był to jeden z nielicznych
krajowych krzewów wykopywanych dawniej np. w lasach, i przenoszonych do
ogrodów jako tzw. "krzew dobry". Związane było z nim wiele zwyczajów i
obrzędów. Kłokoczka miała swoje miejsce np.: w czasie okadzania bydła przed
pierwszym wypasem na wiosnę, przy święceniu pól, ochronie przed piorunami. Z
jej bardzo twardego drewna robiono dawniej krzyżyki, laski oraz kije do
maselnic. Podpędzane gałązki są w płd.-wsch. Polsce nadal używane do palm
wielkanocnych, a z nasion robi się różańce. Niektóre szkółki krzewów
ozdobnych mają w swojej ofercie krzewy kłokoczki.
Kłokoczka południowa ma ozdobne białe kwiaty, ładną korę, oraz oryginalne
owoce, które klekocą nasionami. W Polsce jest bardzo rzadka (pod ochroną
gatunkową). Jest rośliną miododajną, dorasta do około 4m wysokości.

Pozdrawia boletus