Weźmy jako przykład Śląsk Górny. Leży przede mną mała książeczka, wydana nakładem
Spółki Wydawniczej Karola Miarki w Mikołowie w r. 1920 p. t.: "150 lat niewoli
pruskiej". Czytamy w niej na stronie 11-tej:
Urząd biskupi ulegał pod każdym względem rządowi pruskiemu, dawał się używać za
narzędzie i przyczyniał się gdzie mógł do germanizowania polskich dzielnic. W r. 1787
już samorzutnie napomina proboszczów do pielęgnowania niemczyzny w szkołach. Górny
Śląsk miał zostać zniemczony jak najprędzej.
A na stronie 54-tej czytamy:
Kościół zaprowadził w celach germanizacyjnych na Górnym Śląsku niemieckie nabożeństwa
dla dzieci, msze szkolne z niemieckim śpiewem, zastąpił w licznych wypadkach polskie
melodje niemieckiemi i dawał tym pieśniom wszędzie pierwszeństwo tak, że pieśni
staropolskie coraz więcej się zacierały w pamięci. Księża zakładali związki
niemieckie, niemieckie bibljoteki parafjalne, rozpowszechniali niemieckie gazety,
czasopisma, a zwalczali polskie, katolickie siostry zakonne zakładały ochronki tylko
niemieckie. Księża rozmawiali z dziećmi szkolne mi tylko po niemiecku i posługiwali
się w korespondencji z parafjanami tylko językiem niemieckim".
W okresie wyborów w 1903 r. wydał biskup Kopp list pasterski, w którym pouczał, że
język i narodowość są to wprawdzie dobra wielkie, ale nie największe, oraz wzywał
ludność do wyrzucenia wszystkich gazet, pisanych w duchu polskim.
W r. 1919 przed wyborami do konstytuanty pruskiej Polacy na Śląsku postanowili nie
brać udziału w wyborach, czem pragnęli udowodnić światu, że Polaków na Śląsku jest
dużo i że nie chcą oni należeć do Niemiec. Ponieważ Niemcom, ze zrozumiałych powodów,
wobec ogłoszonego bojkotu bardzo zależało na tem, by ludność polska głosowała,
rozwinęli oni za udziałem w wyborach żywą agitację. Wspomniana wyżej książeczka tak o
tem pisze (str. 88)
Wymieniamy tylko księży, którzy, nadużywając swej powagi, przymuszali Polaków do
brania udziału w wyborach. Książę biskup wydał okólnik, w którym powiada, iż
obowiązkiem jest każdego katolika iść na wybory, ba wiara jest zagrożona. A niektórzy
księża od siebie dodają: "Jeżeli nie pójdziecie na wybory, przyjdziecie do piekła.
Jeżeli nie pójdziecie na wybory, to mi nie przychodźcie do spowiedzi, bo wam
rozgrzeszenia nie dam". Księża centrowi także przy kolendzie osobiście zobowiązywali
rodziny polskie do brania udziału w wyborach. Niektórzy księża prowadzili polskie
niewiasty i dziewczyny zwartemi szeregami z kościoła wprost do urny wyborczej.
Oczywiście w takich warunkach bojkot nie został ściśle przeprowadzony, wynik wyborów
nie dał należytego obrazu polskości kraju, a tem samem osłabił stanowisko Polski i to
w chwili, gdy los Śląska rozgrywał się na terenie międzynarodowym.
Charakterystycznym również przykładem, jak kler "bronił" polskości ludu śląskiego,
jest historja słynnego miejsca, odpustowego Panewnik, położonego niedaleko Katowic.
Wspaniały ten klasztor z cudownym obrazem i grotą Matki Boskiej miał zostać
wzniesiony w tym celu, by ściągnąć do siebie liczne pielgrzymki pobożnego ludu, które
dotąd wędrowały do Częstochowy i narażone tam były na "polską agitację''. Że klasztor
w Panewnikach obsadzono niemieckimi zakonnikami, którzy tam gorliwie specjalną misję
germanizatorską pełnili - mówić zbyteczne.
Jak przykrą dla ludu śląskiego musiała być ta działalność germanizacyjna księży, jak
paraliżować musiała wysiłki działaczy śląskich, świadczy o tem otwarty "List do
górnośląskich księży - germanizatorów" ogłoszony w kwietniu 1919 r. Oto wyjątek z
listu:
Zwracamy się do Was - kapłani, co uznając prawa Boże, gwałcicie je sromotnie, szydząc
z wszelkiej sprawiedliwości, zamiast uszlachetniać serca ludu, powierzonego Waszej
opiece, czynicie zeń jakieś stworzenie bez uczucia i serca. O! - Wy grabarze ludu
górnośląskiego, Wy, którym matka nuciła nad kolebką piosnki polskie, Wy, co nosicie
to imię polskie ku Waszej hańbie, jako zdrajcy i Judasze własnego ludu! - Biada Wam!
! ! Wy zbrodniczą dłonią synowską burzycie gniazda Waszych ojców.