Zarówno próby zawracania cywilizacji przez ludzi nadmiernie liberalnych,
polegające promowaniu i pokazywaniu zachowań ludzi pierwotnych i ich
instynktów, nie poddanych kontroli rozwiniętej już współcześnie kory
przedczołowej (nie samej, do tego dochodzą obwody korowo-podstawne i
inne, tylko pozornie wtłoczonych w ramy współczesnego świata, jak i
poglądy skrajnych konserwatystów, lekceważących rozwój nauki i nie
rozumiejących jej postępu i także odwołujących się do modelu człowieka
bez kory przedczołowej nie wydają się sensowne z neuronaukowego punktu
widzenia. W badaniach nad rolą kory przedczołowej i limbicznej w
kontroli impulsów prowadzonych metodą potencjałów wywołanych szczególną
rolę odgrywają dwa wskaźniki: hamujący potencjał N2 i negatywna fala
błędu. (ERN, eroror-related negativity). Oba te załamki są rejestrowane
z przyśrodkowych odprowadzeń czołowych. Analiza rozkładu sygnału
wskazuje, że najbardziej prawdopodobnym miejscem ich powstawania jest
przednia część zakrętu obręczy. Potencjał N2 jest rejestrowany 200-350
ms po wystąpieniu bodźca i pojawia się zarówno przy wyhamowaniu próby
niepoprawnej odpowiedzi, jak i zatrzymaniu akcji zgodnym z regułą
(przykładowo, w zadaniach typu go/no-go potencjał ten pojawia się, kiedy
badany powstrzymuje się od naciśnięcia przycisku po otrzymaniu wskazówki
stop). Negatywna fala błędu jest natomiast generowana ok. 80 ms po
błędnej odpowiedzi. Wnioski z badań prezentują się bardzo ciekawie.
Okazało się, że amplituda obydwu potencjałów zwiększa się aż do 20 roku
życia (istnieją także inne dowody, m.in. histologiczne, że rozwój kory
przedczołowej trwa aż do tego okresu). Jej największy przyrost obserwuje
się w trzech ostatnich latach. Potencjały te są niskie u osób, u których
socjalizacja przebiegła niewłaściwie i które są skłonne do impulsywnych
zachowań, wyższe niż normalnie zaś u osób z zaburzeniami
obsesyjno-kompulsywnymi. Wyższe amplitudy korelowały dodatnio ze
skuteczniejszą kontrolą emocji. Potencjały zwiększały się również u
osób, którym podawano leki przeciwlękowe. Co z tego wynika? To, że
samokontrola, samoograniczanie się odgrywa rolę pozytynwną w rozwoju
kory przedczołowej. Jeśli było praktykowane w dzieciństwie i młodości,
powoduje większą skuteczność człowieka w dorzałym życiu, choćby w
sprawach zawodowych, umożliwia lepszą koncentrację uwagi, zwiększa
wytrwałość etc. Nadmierna samokontrola jednak za bardzo nasila procesy
zmian synaptycznych w szlakach przedczołowo-podstawnych, co może
doprowadzić do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Zarówno całkowite
zdanie się na "automatycznego pilota" (osłabienie konroli przedczołowej
nad ośrodkami niższymi), jak i obsesyjna samokontrola szkodzą. Ponadto
ludzie zaabsorbowani obsesyjną "walką ze złem w sobie" w rzeczywistości
popełniają więcej tego zła, ponieważ przemęczona kora przedczołowa
zaczyna funkcjonować gorzej i samokontrola się osłabia. Jesteśmy tacy
słabi, ponieważ późno wyewoluowała kora przedczołowa i jest to ciągle
system mocno eksperymentalny. Byle ćwiartka wódki, byle zmęczenie
wystarcza, żeby osłabła i przestała rządzić. Wtedy zaczynają rządzić
niższe piętra - układ głodu (podwzgórze?), układ snu (jądro
nadskrzyżowaniowe, podwzgórze, twór siatkowaty?), układ przykrości
(nakrywka śródmózgowia, amygdala, podwzgórze, szlaki serotoninergiczne?)
i nagrody (przegroda przezroczysta, szlaki dopaminergiczne?) i inne.
Ośrodki wykonawcze przestają być hamowane przez korę przedczołową (za
pośrednictwem kory zakrętu obręczy prawdopodobnie) i zaczynają wprost na
impulsy z "mózgu zwierzęcego". Prymitywne popędy rządzą wtedy
człowiekiem. Dlatego więc korę przedczołową, tak jak i inne kory, warto
ćwiczyć. Warto uprawiać lekką "ascezę" już od wczesnej młodości. Po
wielu latach ćwiczeń powinno być łatwiej: -dotrzymywać obietnic, -nie
lenić się, kiedy trzeba pracować, -nie oszukiwać ani nie kłamać mimo
nadarzającej się okazji, -być porządnym, uczciwym, - etc. Konflikt
między "popędami" a "rozumem" to konflikt o zasoby ośrodków sterujących
zachowaniem, toczący się między korą przedczołową a modułami ewolucyjnie
starszymi. Przez pewien czas trwa konkurencja, co objawia się
ambiwalencją myśli, uczuć, a nawet wykonywanych ruchów (np. krok do
przodu, a po chwili cofanie się). Obrazy z fMRI potwierdzają, że bardzo
intensywnie pracuje wtedy kora zakrętu obręczy (gyrus cinguli) - w
pewnym sensie to ona "przydziela zasoby". Po pewnym czasie jeden z
ośrodków wygrywa i tłumi wpływ drugiego lub jego funkcjonowanie w ogóle
(coś jak wywłaszczanie w systemie operacyjnym, cha, cha). Zwykle
przegrywa kora przedczołowa, która jest niestety słabsza. Dlatego lepiej
nie dopuszczać do zbytniego ośrodków popędowych. Proces ten dobitnie
jest czasami przedstawiany w filmach, kiedy jakaś kobieta i jakiś
mężczyzna przez kilkadziesiąt sekund zaczynają się przytulać, potem
wycofują się, próbują walczyć ze swoją słabością, ktoś kogoś lekko
całuje i nagle, ni stąd, ni zowąd, zaczynają się namiętnie całować - i
wtedy już nie potrafią się wycofać. Wszystko to potwierdza tezę o tym,
że mózg nie jest jednolitym systemem, ale zlepkiem modułów, które
powstawały w różnym czasie i z różnych powodów.