Fragmenty cz. 2
-----------------------------------------------Cytat
:

Dziś w serii eksperymentów program "Horizon" zbada bezstronnie co kryje
się za tą najbardziej kontrowersyjną dietą. Czy dieta Atkinsa istotnie
jest skuteczna? I czy przypadkiem nie jest niebezpieczna.

- Guru najbardziej kontrowersyjnej diety świata dr Robert Atkins wystąpi
na żywo w programie Larry'ego Keenga:

L.K. - Czy nie myśli pan sobie z satysfakcją: "A nie mówiłem?"
R.A. - Oczywiście. Cały czas tak myślę.

Dr Atkins wydawał się ustatysfakcjonowany. Ale wkrótce ponownie rzucono
mu rękawicę. Medycyna odbiła piłeczkę. Podjęto szereg badań, które dały
niepokojące wyniki. Niektórzy naukowcy sugerowali, że zjadanie dużych
ilości mięsa może uszkadzać nerki. Inni naukowcy stwierdzali, że zbyt
wiele tłuszczu może skończyć się rakiem piersi. Jeszcze inni wskazywali,
że wysokobiałkowa dieta może być szkodliwa dla kości. Było nawet
podejrzenie, że pewna dziewczyna zmarła wskutek stosowania diety
Atkinsa.
- Co by się stało, gdyby ludzie stosowali taką dietę przez 20 lat? Czy
kamica nerkowa pojawiałaby się częściej? Czy z powodu braku błonnika
w diecie, nie zwiększałaby sie zachorowalność na raka okrężnicy? Nikt
nie potrafi odpowiedzieć na te pytania. Mimo to otyli podjęli na masową
skalę ekperyment medyczny. Stosowanie tej diety i następne 20 lat
przyniesie odpowiedź, która może okazać się tragiczna.

Obóz zwolenników Atkinsa bierze pod uwagę wszystkie te wątpliwości, ale
bez długofalowych badań nad dietą niczego nie można udowodnić. Jednakże
ponad wszystkie wątpliwości wybijał się jeden poważny nierozwiązany
problem. Nikt jeszcze nie przeprowadził systematycznych badań nad
mechanizmem działania diety Atkinsa. Dlatego pod koniec zeszłego roku
program "Horyzont" zamówił naukowe badania nad teoriami dr. Atkinsa.
Czy kalorie w jego diecie istotnie giną tak jak on uważa? Czy jest to
tylko myślenie życzeniowe.

Badania były przeprowadzone na Uniwersytecie w Kansas. Gdzieś w tym
rozbudowanym miasteczku uniwersyteckim pewien człowiek został zamknięty
w niewielkim pomieszczeniu. Spędzał tam całe dnie i noce. Jego brat -
identyczny bliźniak - został poddany takiej samej procedurze. Obaj
poświęcili się dla jednej z pierwszych prób udowodnienia, że organizm
człowieka na diecie Atkinsa istotnie traci więcej kalorii niż normalnie.
Zespołem prowadzącym te unikalne badania kierował Joel Donelly.
- To interesująca kontrowersyjna idea. Naukowca musi fascynować
prowadzenie badań, które ciekawią wiele osób. A dieta interesują się
miliony ludzi. Chcą wiedzieć, czy naprawdę jest dobra, szkodliwa, czy
obojętna. Jesteśmy zaintrygowani i nie możemy doczekać się wyników.

Przez 2 tygodnie jeden z bliźniaków pozostawał na wysokotłuszczowej
wysokobiałkowej diecie Atkinsa, drugi - na tradycyjnej diecie
niskotłuszczowej. Byli zamknięci w szczelnej komorze. Na podstawie
pomiarów zużycia tlenu komputery obliczały jak szybko ich organizmy
spalają pokarm.
Naukowcy mieli nadzieję sprawdzić w ten sposób czy organizm na diecie
Atkinsa spala więcej kalorii na rozkładanie tłuszczów i białek.
Donelly sprawdzał także tezę Atkinsa o kaloriach spuszczanych z wodą
w toalecie w postaci związków ketonowych. Bliźniacy musieli zbierać
płyny wydalane przez ich organizmy przez cały czas zamknięcia.

- Zbieraliśmy 1,5 l moczu na dobę od każdego. Próbki badano na zawartość
związków ketonowych, co pozwala obliczyć ile kalorii traci się w moczu.

Jeśli teoria Atkinsa jest słuszna, bliźniak na wysokotłuszczowej diecie
powinien tracić dostrzegalnie więcej kalorii niż jego brat.
Pewnego ranka bliźniacy zostali wreszcie wypuszczeni. Naukowcy zajęli
się wynikami. By dostarczyć dowodu, że organizm spala wyraźnie więcej
kalorii na rozkładanie pokarmu diety Atkinsa bliźniak pozostający na
tej diecie musiałby stracić co najmniej 100 kcal więcej niż drugi.
I rzeczywiście, bliźniak na diecie Atkinsa stracił nieco więcej kalorii
niż jego brat, ale tylko 22 kcal. 22 kcal - to za mało by twierdzić,
że istotnie coś w tym jest. Na spalanie tłuszczów i białek idzie
niewiele więcej energii niż na spalanie węglowodanów.

Wyglądało na to, że teza dr. Atkinsa jakoby człowiek tracił więcej
kalorii na rozkładanie tłuszczu jest błędna.
Z kolei naukowcy zajęli się utratą energii w postaci związków ketonowych
w moczu. Bliźniak na diecie Atkinsa stracił niecałą 1 kcal więcej niż
jego brat na diecie niskotłuszczowej.
- To za mało, by sugerować że nasz eksperyment wykazał różnicę.

Wydaje się, że wydalanie związków ketonowych w zasadzie nie wpływa na
bilans energii. Kolejna teza Atkinsa okazała się błędna. Dla Donelly'ego
nie była to niespodzianka. Badania są na bardzo wczesnym etapie i nie
wszystkie wyniki są zgodne. Jednak pierwsze wyniki badań Donelly'ego
nad mechanizmem skuteczności tej diety nie potwierdziły teorii Atkinsa.
Dieta Atkinsa nadal pozostaje zagadką. Ludzie rzeczywiście tracą na
wadze przestrzegając tej na pozór kalorycznie nieograniczonej diety.
Skoro kalorie nie są zużywane na wytwarzanie związków ketonowych lub
na rozkładanie białek i tłuszczu, to co się z nimi dzieje?
Klucz do rozwiązania tej zagadki dały szeroko zakrojone badania nad
różnymi dietami, prowadzone w ubiegłym roku w W. Brytanii.

- Niewielu oskarżonych o nadwagę przyznaje się do winy. Za kulisami
popularnego serialu telewizyjnego prowadzone są przełomowe badania nad
czterema słynnymi dietami. Rezultaty badań są ogłaszane dopiero teraz.
"Horyzont" robi to jako pierwszy.

Trzy diety to konwencjonalne niskotłuszczowe niskokaloryczne diety:
WeightWetchers, Slim-Fast i dieta Rosemary Conley. Czwarta to oczywiście
dieta Atkinsa. Najważniejsze w badaniach było szczegółowe zapisywanie
przez uczestników tego, co zjedli. Te zapisy właśnie zostały przebadane.
Analizą zajmował się J. Millward, specjalista od spraw żywienia.
- Badaliśmy cztery grupy uczestników liczące po 60 osób, razem - 240
osób. [...]
Wszystkie 4 diety przyniosły podobne rezultaty, jeśli chodzi o utratę
wagi. Nie było nic dziwnego w tym, że osoby pozostające na
niskokalorycznej diecie niskotłuszczowej straciły na wadze. Te osoby
zjadały mniej kalorii, niż normalnie. Zagadką było dlaczego dieta
Atkinsa była równie skuteczna.
Ale kiedy naukowcy dzienniczkami osób na diecie Atkinsa, wyszło na jaw
coś intrygującego. Zapiski pokazały, że choć te osoby mogły jeść tak
dużo jak miały ochotę, w istocie zjadały równie mało jak pozostali.
- Chudły, ponieważ zjadały mniej kalorii. Chudły właśnie z tego samego
powodu, co osoby uczęszczające do klubów odchudzania promującyh
niskotłuszczowe diety, ponieważ zmniejszyły ilość przyjmowanych kalorii.
Po prostu chudnie się, kiedy zjada się mniej kalorii.

Mimo całej tej gadaniny o nieograniczonej ilości kalorii dzienniczki
wykazały, że osoby na diecie Atkinsa po prostu jadły mniej, niż jadłyby
normalnie. Przed naukowcami stanęła nowa zagadka. Dlaczego, u licha,
ludzie którym pozwolono jeść tyle wysokokalorycznego pożywienia ile
chcieli, wcale nie zjadali go tak dużo? Wysunięto przypuszczenie, że
dieta Atkinsa wpływa na nasz podstawowy instynkt, mianowicie apetyt.
- Apetyt, to rodzaj biologicznego popędu do jedzenia. Jest ogromnie
ważny, ponieważ człowiek który nie zjadałby dostatecznych ilości
odpowiedniego pokarmu, nie mógłby funkcjonować normalnie lub nawet
przeżyć.

W centrum nowych badań nad otyłością znalazł się obecnie apetyt.
- Potrzeba jedzenia jest niezwykle silna. Wystarczy, że człowiek odczuje
lekką chętkę, by coś przegryźć i już rusza na poszukiwanie czegoś do
jedzenia. Zdaniem naukowców problem polega na tym, że kiedy już
zaczniemy jeść trudno jest nam przestać. Wszyscy doskonale to znamy, po
drugim daniu możemy mieć już zupełnie dosyć, ale kiedy pojawi się deser
albo talerz z serami zwykle potrafimy zjeść jeszcze trochę.

Innymi słowy naukowcy uważają, że tyjemy ponieważ apetyt skłania nas do
zjadania nadmiernych ilości pokarmu. Dlatego naukowcy szukają sposobu
hamowania apetytu. Co ciekawe, dieta Atkinsa to właśnie czyni.

10 miesięcy temu, kiedy Bryan zaczął stosować dietę Atkinsa ważył
146 kg.
- Oto chwila prawdy... 108 kg! To fantastyczne! Miesięcznie traciłem
przeszło 6 kg. Prawie 1,5 kg tygodniowo. To coś wspaniałego!

Dr Atkins zauważył, że osoby pozostające na jego diecie odzyskiwały
kontrolę nad swoim apetytem. Nie czuły się stale głodne. Taki efekt
zaobserwował np. Bryan.
- To dziwne, ale stosując dietę Atkinsa nie czuję się taki głodny jak
przy wszelkich innych. Chyba zadowala mnie to, co mi wolno jeść. W ogóle
nie mam żadnych problemów z uczuciem głodu.

I to być może tajemnica diety Atkinsa. Jest skuteczna, ponieważ
zmniejsza apetyt. Ale co w tej diecie zabija uczucie głodu? Dr Atkins
sądził, że to skutek skazania na banicję węglowodanów. Ale jak dotąd,
nie ma dowodów na tę tezę. Może być inna przyczyna.
Dieta Atkinsa słynie z przyzwolenia na jedzenie tłuszczu. Jej twórca
uważał, że można jeść tyle tłuszczu ile się zechce. Czy to możliwe, że
tłuszcz hamuje apetyt? Żeby to sprawdzić, Suzan Jack i jej zespół
przeprowadzili eksperyment.

Wszystkie posiłki w badaniu wyglądały tak samo. Ale w istocie była
między nimi duża różnica. W połowie z nich były ukryte duże ilości
tłuszczu.
- Wybraliśmy takie potrawy jak spagetti z sosem bolońskim i kremy,
ponieważ łatwo w nich utaić tłuszcz. Połowa uczestników otrzymywała
posiłki ubogie w tłuszcz, a druga połowa - z dużą ilością tłuszczu, ale
nikt nie wiedział, jakie z nich dostaje. Powiedzieliśmy im, że mogą jeść
tak dużo lub tak mało jak chcą. I mają po prostu prosić o dokładkę,
skoro tylko będą mieli na to ochotę.

Jeśli tłuszcz był tym magicznym czynnikiem, który wyłącza apetyt,to
osoby otrzymujące tłuste pożywienie powinny zjadać mniej niż pozostałe,
być czuć się najedzone. Po 486-ciu posiłkach rezultaty były jasne.
Tłuszcz miał wręcz przeciwne działanie. Osoby otrzymujące dużo tłuszczu
potrzebowały więcej kalorii by zaspokoić apetyt. W istocie wręcz się
przejadały.
- Wniosek był oczywisty, to nie tłuszcz sprawia, że człowiek czuje się
najedzony. Tłuszcz nie daje uczucia sytości, które - jak sądzimy - jest
podstawą sterowania apetytem.

A zatem to nie tłuszcz stanowił przyczynę skuteczności diety Atkinsa.
Zagadka nadal nie była rozwiązana. Musiało istnieć inne wytłumaczenie
dlaczego osoby pozostające na diecie Atkinsa jedzą mniej.
Odpowiedzi udzieliły badania przeprowadzone w Danii.
Ten supermarket w Kopenhadze różni się zasadniczo od innych na świecie.
Stworzył go prof. A. A., specjalista od żywienia człowieka.
- Wszystkie artykuły żywnościowe są oznaczone kodem kreskowym, który nie
podaje ceny lecz informuje o zawartości kalorii, białek i węglowodanów.
Kasjerka w tym supermarkecie nie jest prawdziwą kasjerką, jest
naukowcem. A w sklepie wszystko jest darmowe. [...]

Profesor A. A. prowadził te badania aby odkryć tajemnice sterowania
apetytem. W tym celu wybrał 60 osób i podzielił je na dwie grupy.
Pierwsza grupa mogła wybierać żywność o dużej zawartości węglowodanów.
Druga grupa miała do wyboru żywność bogatą w białko, taką jak w diecie
Atkinsa lecz ubogą w tłuszcze.
- Pierwsza grupa miała jeść dowolnie dużo chudego nabiału i chudego
mięsa: mięczaki, ryby, drób, chudą wołowinę i wieprzowinę. Natomiast
druga grupa miała jeść dowolnie dużo chleba, makaronu, ryżu, owoców i
warzyw. Obu grupom polecono jeść tyle na ile mają ochotę. Mieli jeść
tyle, żeby zaspokoić apetyt. Dokładnie tak, jak zaleca dieta Atkinsa.
Badanie trwało rok. A rezultaty były wymowne.
- Jedna z grup straciła na wadze dużo więcej niż druga. Średnio o
4-5 kg. Bardziej schudła grupa pozostajaca na diecie z dużą zawartością
białka. Kiedy naukowcy przyjrzeli się liście zakupów, stało się jasne
dlaczego. Dane wskazują, że grupa na diecie wysokobiałkowej straciła na
wadze, ponieważ członkowie tej grupy w istocie spożywali w trakcie badań
mniej kalorii, mimo że dostawali darmo dowolną ilość pożywienia.

Może wreszcie znalazło się rozwiązanie zagadki dlaczego dieta Atkinsa
jest skuteczna. Nie ma to zapewne nic wspólnego z kaloriami zuzywanym na
rozkładanie białek i tłuszczów. Ani ze związkami ketonowymi. I zapewne
nic wspólnego ze spalaniem większej ilości kalorii. I nie wydaje się,
żeby to miało jakiś związek z objadaniem się tłuszczem. Sekret
skuteczności diety może leżeć w czymś zupełnie innym. Białka są sycące.
Zwiększenie ilości białek w pożywieniu może ograniczać apetyt i
powodować, że ludzie jedzą mniej niż zjadaliby normalnie. Jeśli dalsze
badania potwierdzą to spostrzeżenie, będzie to duży postęp w nauce.
- Myśl, ze pewne pokarmy mogą hamować apetyt jest przełomowa, to jest
coś wielkiego.
- Ludzie spożywający duże ilości białka są syci wcześniej niż ludzie,
którzy pobierają podobne ilości kalorii w postaci tłuszczu. To
niewątpliwie prawda.
- Zachodzą tu jakieś chemiczne przemiany, jeszcze nie wiemy jakie. To
bardzo ważne, żeby się tego dowiedzieć.

Smutne, że Atkins prawdopodobnie już się nie dowiedział dlaczego jego
dieta odchudza. 8 kwietnia 2003 roku pośliznął się sią oblodzonym
nowojorskim chodniku, upadł, uderzył się w głowę i po 9-ciu dniach
zmarł. W chwili jego śmierci już zaczynało się wyjaśniać dlaczego jego
dieta skutkuje. Ale dr Atkins zapewne nie uświadamiał sobie w jakim
stopniu białko reguluje apetyt. I chociaż dziś jest już pewne, że dieta
Atkinsa skutecznie odchudza ława przysięgłych nadal obraduje nad tym,
jak wpływa ona na ogólny stan zdrowia.
- Ja sam na pewno nie będę stosował diety Atkinsa dopóki nie zostaną
przeprowadzone dalsze badania. Niepokoi mnie fizjologia tej diety.
- Wciąż jeszcze nie zbadaliśmy odległych skutków diety bogatej w białka
i ubogiej w węglowodany.

Zbadanie wszystkich, zbawiennych czy szkodliwych skutków diety Atkinsa
dla organizmu człowieka, zajmie nauce całe lata.
-------------------------------------------------Kon
iec cytatu.

CBS CNN Produkacja: Yolanda Ayres
Written and Produced by S. Harris J. Higgins
Wersja polska: APAT TVP tłumaczenie: Ewa Adamska
Konsultacja naukowa: doc. dr Jan Sabliński
Opracowanie: Stanisław Pawlicki
czytała: Agnieszka Kulikowska