Użytkownik "Wujek Józek" <j...@o...pl> napisał w wiadomości
news:dqp2v8$gp8$1@news.onet.pl...

>
> Ponieważ uleganie "żądzom" powoduje odwrócenie uwagi od, dajmy na
> to, działalności intelektualnej. Zbyt częste wzmacnianie jakichś
> wzorców emocjonalnych i behawioralnych powoduje nasilenie ich
> automatycznego torowania, również na poziomie myśli. Czyli coraz
> więcej myśli obraca

W sumie jest to prawda. Im lepiej rozwinięta kora przedczołowa, tym
lepsza zdolność do kontroli uwagi, a kontrola zachowania (hamowanie
popędów) rozwija korę przedczołową. Zacytuję coś:

Samokontrola jest umiejętnością, która rozwija się przez pierwsze lata
życia i zmienia w zasadniczym stopniu repertuar zachowań dziecka.
Znaczenie samokontroli jest omawiane w literaturze psychologicznej w
związku z rozwojem zdolności ruchowych, uwagi, procesów poznawczych
oraz, oczywiście, przeżywania i ekspresji emocji, a także umiejętności
hamowania zachowań motywowanych emocjami. Wszystkie te aspekty
samokontroli trudno od siebie oddzielić, co potwierdzają także
odkrycia neuronauk. Zasadniczą rolę w kontroli zarówno ruchów, jak i
procesów poznawczych oraz emocjonalnych odgrywa system złożony z
różnych obszarów płata czołowego, wzgórza oraz jąder podstawy, do
których zalicza się prążkowie, podzielone na jądro ogoniaste i
skorupę, gałkę bladą (część wewnętrzną i zewnętrzną), jądro
niskowzgórzowe i istotę czarną (złożoną z części zbitej i
siatkowatej). Wyróżnia się tutaj pięć zasadniczych pętli neuronalnych:
ruchową, okoruchową, oczodołowo-czołową i przedczołową
grzbietowo-boczną. Wejście każdego obwodu odbiera połączenia z
licznych obszarów kory mózgowej. Na poziomie prążkowia połączenia te
częściowo zachodzą na siebie. W gałce bladej i w istocie czarnej, a
potem we wzgórzu zachodzi dalsza konwergencja połączeń. Wzgórze wysyła
projekcje do pojedynczych obszarów kory, pełniących nadzorczą funkcję
w regulacji motorycznej, poznawczej i emocjonalnej. Powoduje to
hamowanie zbędnych oraz torowanie pożądanych reakcji motorycznych i
psychicznych w odpowiedzi na bodźce sytuacyjne i wewnętrzne.

Na rozwój kontroli emocji wpływają zarówno czynniki wewnętrzne, takie
cechy temperamentu i leżące u ich podstaw cechy systemów
fizjologicznych, jak również czynniki zewnętrzne, takie jak przebieg
socjalizacji.

Kontrola emocji pojawia się już we wczesnym dzieciństwie i zależy od
reaktywności dziecka na stymulację środowiskową. Stopień reaktywności
jest wrodzony. Już niemowlęta różnią się progiem reakcji na neutralne
bodźce wzrokowe i słuchowe, jak również na bodźce wywołujące w nich
negatywne stany emocjonalne. Te początkowe odpowiedzi związane są z
wokalną i mimiczną ekspresją przykrości i sądzi się, że wyrażają one
uogólniony dystres, będący zaczątkiem bardziej skomplikowanych i
zróżnicowanych emocji, które na dalszym etapie życia zostaną określone
jako strach, złość i smutek. Później zdolność dziecka do kontrolowania
i modulowania emocji wzrasta. Częstotliwość, z jaką reaguje ono na
bodźce, wpływa na ilość interwencji zewnętrznych.

Głównym procesem związanym z samokontrolą emocjonalną jest uwaga. Jej
rozwój i pierwsze próby kontrolowania zaczynają się w pierwszym roku
życia. Rozwija się ona przez cały okres przedszkolny i szkolny.
Różnice indywidualne w zdolnościach do posługiwania się uwagą są
dobrym predykatorem przyszłych umiejętności panowania nad własnymi
emocjami. Ponadto u dzieci 3-6-miesięcznych zaobserwowano spadek
dystresu i wzrost pozytywnego afektu w czasie epizodów koncentracji
uwagi, co sugeruje, że kontrola uwagi jest związana z doświadczaniem
emocji. Jednocześnie negatywne stany emocjonalne przeszkadzają w
poznawaniu otoczenia. W drugiej połowie pierwszego roku życia dziecko
nabywa umiejętność hamowania nadmiarowych, zbędnych reakcji ruchowych
(rozwijającą się do końca 3 r.ż.), samopocieszania się (np. przez
ssanie palca) i poszukiwania pomocy (np. przez kierowanie wzroku w
stronę opiekuna). Korzystając z tych umiejętności, w coraz większym
stopniu potrafi utrzymywać swoje wzbudzenie afektywne z zakresie,
który jest dla niego stosunkowo komfortowy.

W okresie uczenia się mowy dzieci wykazują już pewną zdolność do
odroczonej gratyfikacji i hamowania impulsywnych zachowań.

Spośród cech temperamentu najbardziej na rozwój kontroli emocji wpływa
reaktywność. Większa część prac empirycznych jest skoncentrowana wokół
wpływu reaktywności negatywnej, związanej z progiem wzbudzania emocji
negatywnych. Autorzy pracy wyselekcjonowali grupę niemowląt, które
przejawiały wysoki poziom dystresu i aktywności ruchowej w odpowiedzi
na nieznane bodźce słuchowe i wzrokowe. Znaczna ich część zaczęła
wykazywać zdolność do hamowania zachowań później niż w pierwszym roku
życia. W innych badaniach stwierdzono, że 9-miesięczne niemowlęta o
wysokiej reaktywności negatywnej, które wykazywały lewostronną
asymetrię EEG z odprowadzeń czołowych rzadziej, szybciej nabywały
umiejętność kontroli zachowań niż dzieci z asymetrią prawostronną.
Potwierdza to koncepcję o dominującej roli prawej półkuli w
przetwarzaniu emocji negatywnych, a lewej - w przetwarzaniu emocji
pozytywnych. Również u dorosłych większa aktywność prawego płata
czołowego dodatnio koreluje z poziomem stresu, częstością występowania
nastrojów dysforycznych i reakcji unikania.

U dzieci zdolność do kontrolowania emocji koreluje dodatnio także z
tzw. napięciem wagalnym, czyli dynamiką zmian tętna podczas
oddychania. Zmienna ta uznawana jest za wskaźnik siły działania układu
przywspółczulnego. Przy niskim napięciu wagalnym obserwuje się
długotrwałe zaleganie negatywnych stanów emocjonalnych po wygaśnięciu
bodźca oraz podatność na złość i frustrację.

Udowodniono, że reagowanie wysokim poziomem dystresu na ograniczanie
swobody ruchów w niemowlęctwie często poprzedza skłonność do
demonstrowania niekontrolowanych zachowań w wieku przedszkolnym.

Zaobserwowano, że dzieci 4-letnie, które wykazywały się w testach
większą sprawnością w hamowaniu dominującego wzorca odpowiedzi zgodnie
z zadaną regułą, były opisywane przez swoich rodziców jako bardziej
zdolne do skupiania i przełączania uwagi, mniej impulsywne i mniej
podatne na frustrację. Standardowe zadanie polegało na sortowaniu kart
według kształtu lub koloru (była to odmiana Testu Sortowania Kart z
Wisconsin). Zarówno 3-letnie, jak i 4-letnie dzieci umiały
wypowiedzieć regułę dla obu wymiarów (koloru i kształtu). Niemniej
jednak tylko 4-latki umiały wybierać poprawne karty po przejściu z
jednej reguły na drugą. 3-latki, mimo umiejętności powtórzenia drugiej
reguły, nadal sortowały karty zgodnie z tą, która została podana jako
pierwsza (popełniały błąd nazywany perseweracją). Podobne zjawisko
występuje u osób z uszkodzoną korą przedczołową grzbietowo-boczną lub
związaną z nią pętlą korowo-podstawną. W obu przypadkach perseweracjom
poznawczym towarzyszą perseweracje emocjonalne, niezdolność do zmiany
reakcji emocjonalnej mimo zmiany sytuacji zewnętrznej lub jej
subiektywnej interpretacji. Kiedy dzieci osiągają wczesny wiek
szkolny, ich zdolność do poznawczej regulacji emocji wzrasta.

Najważniejszym czynnikiem zewnętrznym, wpływającym na umiejętność
kontroli emocji, są interakcje dziecka z opiekunami. Badania nad
niemowlętami łatwo popadającymi w dystres wykazało, że ich matki
często okazywały się mniej wrażliwe i bardziej ingerujące w
interakcjach społecznych. We wczesnym dzieciństwie pojawiają się
pierwsze wymagania rodziców co do samokontroli, choć właściwie dopiero
od 6-latków wymaga się pełnego respektowania reguł społecznych
dotyczących stosowności lub niestosowności wyrażania emocji różnych
rodzajów emocji w zależności od sytuacji. W kulturze zachodniej
dziewczynkom już od wczesnego dzieciństwa wpaja się łagodniejsze
reguły dotyczące wyrażania emocji, nie licząc złości, na którą większe
przyzwolenie daje się chłopcom. Nadmierne wymagania rodziców co do
kontroli zachowań emocjonalnych i ekspresji emocji zwiększają
prawdopodobieństwo nieadaptacyjnych strategii radzenia sobie w
sytuacjach wymagających regulacji emocjonalnej. Z badań nad
agresywnymi dziećmi wynika, że nadmierna kontrola matek wiązała się z
brakiem kontroli zachowania u chłopców, ale nie u dziewczynek, u
których podobne zachowania pojawiały się raczej w przypadku zbyt
słabej kontroli rodzicielskiej.

Dzieci odrzucane przez grupę rówieśniczą mają mniej okazji do
zdobywania umiejętności społecznych wymagających kontroli emocji.
Problemy w relacjach z rówieśnikami późniejsze trudności w
dostosowywaniu zachowania do sytuacji społecznej i mogą stanowić
proces pośredniczący w wykształcaniu się nieprzystosowawczego wzorca
kontroli emocji.

W badaniach nad rolą kory przedczołowej i limbicznej w kontroli
impulsów prowadzonych metodą potencjałów wywołanych szczególną rolę
odgrywają dwa wskaźniki: hamujący potencjał N2 i negatywna fala błędu.
(ERN, eroror-related negativity). Oba te załamki są rejestrowane z
przyśrodkowych odprowadzeń czołowych. Analiza rozkładu sygnału
wskazuje, że najbardziej prawdopodobnym miejscem ich powstawania jest
przednia część zakrętu obręczy. Potencjał N2 jest rejestrowany 200-350
s po wystąpieniu bodźca i pojawia się zarówno przy wyhamowaniu próby
niepoprawnej odpowiedzi, jak i zatrzymaniu akcji zgodnym z regułą
(przykładowo, w zadaniach typu go/no-go potencjał ten pojawia się,
kiedy badany powstrzymuje się od naciśnięcia przycisku po otrzymaniu
wskazówki stop). Negatywna fala błędu jest natomiast generowana ok. 80
ms po błędnej odpowiedzi. Wnioski z badań prezentują się bardzo
ciekawie. Okazało się, że amplituda obydwu potencjałów zwiększa się aż
do 20 roku życia (istnieją także inne dowody, m.in. histologiczne, że
rozwój kory przedczołowej trwa aż do tego okresu). Jej największy
przyrost obserwuje się w trzech ostatnich latach. Potencjały te są
niskie u osób, u których socjalizacja przebiegła niewłaściwie i które
są skłonne do impulsywnych zachowań, wyższe niż normalnie zaś u osób z
zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi. Wyższe amplitudy korelowały
dodatnio ze skuteczniejszą kontrolą emocji. Potencjały zwiększały się
również u osób, którym podawano leki przeciwlękowe.