"Duch" <a...@p...com> wrote in message
news:c226bn$s30$1@atlantis.news.tpi.pl...
> Ja rozumiem ze ten nasz be-be polski antysemityzm wyssany z mlekiem matki
:)


W tym miejscu nalezy zamiescic wyjasnienie, jakie przedstawil Szamir - jak
wiem, mimo druku w Rzeczpospolitej, nie bardzo ono dotarlo do polskiej
opinii publicznej

Kaska
....................................................
........

Nie oskarzalem calego narodu

Rozmowa z Icchakiem Szamirem, bylym premierem Izraela

W Polsce wciaz powraca dyskusja o antysemityzmie. Niejednokrotnie wspominane
jest przy tej okazji panskie nazwisko i glosne oswiadczenie, ze "Polacy
wysysaja antysemityzm wraz z mlekiem matki". Jak pan ocenia dzis -- z
perspektywy czasu -- swoje oswiadczenie i czy podtrzymuje je pan?

Przede wszystkim nigdy takiego "oswiadczenia" nie skladalem. Przed kilku
laty udzielilem wywiadu dziennikarzowi z "Jerusalem Post" na aktualne wtedy
problemy polityczne, dotyczace Izraela. Juz po wywiadzie, niemal "przy
drzwiach" rozmowa zeszla na jakis antysemicki incydent, jaki mial miejsce w
Polsce i wtedy rzucilem mimochodem slowa, ze trudno jest zrozumiec
antysemityzm w Polsce, bo przeciez tam juz nie ma prawie Zydów, ale oni
chyba "wyssali to z mlekiem matki". Po opublikowaniu tych slów w oderwaniu
od kontekstu, nie uwazalem za konieczne ich prostowanie, bo kazdy rozsadny
czlowiek powinien zrozumiec, ze nie nalezy ich odczytywac doslownie.
Wiadomo, ze pokarm matki nie zawiera zadnych skladników, które wplywaja na
uksztaltowanie swiadomosci niemowlecia, gdy podrosnie i zacznie myslec.
Slowa te byly przenosnia, która miala wyrazic mysl, ze uczucia czy poglady
antysemickie, podobnie jak wiele innych zarówno pozytywnych, jak i
negatywnych uczuc i pogladów, czlowiek wynosi z rodzinnego domu.

Chcialbym w zwiazku z tym przypomniec dzieje moich najblizszych podczas
hitlerowskiej okupacji Polski. Ojciec mój byl przewodniczacym gminy
zydowskiej w miasteczku Rózana w okolicach Slonimia i Wolkowyska, dzis na
terenie Bialorusi. Gdy hitlerowcy zaladowali juz wszystkich Zydów na wysylke
do obozu smierci, ojcu udalo sie zbiec. Uciekl do rodzinnej wioski polozonej
kilkanascie kilometrów od Wolkowyska i odszukal swoich szkolnych kolegów,
których prosil o pomoc. Koledzy ci byli z nim bardzo zaprzyjaznieni -- jako
dziecko siadywalem im na kolanach. Ale gdy ojciec prosil ich o pomoc, nie
tylko mu odmówili -- to mozna by wytlumaczyc strachem przed represjami ze
strony Niemców -- ale po prostu go zabili. Podobny los spotkal moja siostre
i cala jej rodzine. Maz siostry mial koncesje na produkcje terpentyny z
zywicy zbieranej w lasach panstwowych na Polesiu. Podczas okupacji
przygotowal on, razem z lesniczym odpowiedzialnym za te lasy, wielki
bunkier, w którym zamierzal ukryc sie z cala rodzina, gdy zajdzie taka
koniecznosc. Kiedy Niemcy zaczeli wysylac ludnosc zydowska z gett do obozów
smierci, szwagier -- w porozumieniu z lesniczym -- przywiózl cala rodzine,
zone i kilkoro dzieci, do przygotowanego zawczasu i dobrze zaopatrzonego w
zywnosc bunkra. Przy wejsciu do bunkra czekal na nich lesniczy, który z
zimna krwia zamordowal cala rodzine, lacznie z dziecmi.

Na tle tych wydarzen, które przeciez nie byly odosobnione na terenie
okupowanej Polski, zadawalem sobie i nadal zadaje pytanie: "Co to byli za
ludzie? Skad u nich tyle zezwierzecenia i nienawisci? ". Wydaje mi sie, ze
niemaly wplyw na uksztaltowanie sie swiadomosci, która ich nieludzkie i
zbrodnicze postepowanie umozliwiala, mial bagaz idei i pojec, którymi
nasiakneli od najwczesniejszego dziecinstwa. Faktem jest, ze antysemityzm
jest zjawiskiem, które "przechodzilo z pokolenia na pokolenie". W Polsce
antysemicka tradycja byla mocno zakorzeniona w wielu warstwach narodu,
podtrzymywana i podsycana przez rózne srodowiska polityczne i duchowe, jak
endecja czy Kosciol katolicki. W tym bagazu pojec, przejetym przez znaczna
czesc spoleczenstwa polskiego, istnieja tez poglady antysemickie i uczucia
niecheci wobec Zydów. Inaczej zupelnie niezrozumiale jest zjawisko
"antysemityzmu bez Zydów", i nie sposób zrozumiec dlaczego Polak, który
nigdy w zyciu nie widzial na oczy Zyda, nigdy z nim nie rozmawial, nie
wysluchal jego pogladów, odczuwa i demonstruje swoja nienawisc czy niechec
wobec niego.

Ale w ocenie postepowania narodu niebezpieczne sa i niesluszne wszelkie
uogólnienia. Bo obok elementów, które podsycaly nienawisc do Zydów, byla w
narodzie polskim swiatla czesc, która sie temu sprzeciwiala i odcinala sie
od antysemickiej ksenofobii. W swych mlodzienczych latach, gdy zdawalem
mature w gimnazjum hebrajskim w Bialymstoku, moja ulubiona lektura byl
doskonaly tygodnik "Wiadomosci Literackie", który prowadzil zdecydowana
walke z obskurantyzmem i ksenofobia. Dlatego w zadnym wypadku nie uwazam sie
za czlowieka gloszacego, iz caly naród polski dotkniety jest antysemityzmem.
Zreszta, antysemityzm jest plaga niemal ogólnoswiatowa i Polska nie nalezy
do panstw szczególnie ta plaga dotknietych.

W tym sensie przypisywane mi slowa o "wyssaniu przez Polaków antysemityzmu z
mlekiem matki" odbiegaja calkowicie od mojego pogladu na te sprawe. Jesli
tymi slowami poczuli sie dotknieci antysemici w Polsce, nie zamierzam ich
przepraszac, ale jesli Polak wolny od wszelkich uczuc ksenofobii, czul sie
moimi slowami obrazony, bardzo mi jest z tego powodu przykro, gdyz nie
zamierzalem rzucac oskarzenia pod adresem calego narodu, bo sam jestem synem
narodu, który z powodu takich oskarzen wiele w swojej historii wycierpial.
Moje slowa nie mialy takze w zadnym wypadku charakteru oskarzenia calego
narodu polskiego, bo tak nie uwazam i nie mialem takiego zamiaru.

Zydzi zyli w Polsce wieleset lat. W ciagu stuleci stosunki polsko-zydowskie
ukladaly sie róznie. Raz byly bardzo dobre, innym razem -- nie najlepsze. Z
perspektywy tych dziesieciu wieków symbiozy polsko-zydowskiej nad Wisla,
jakie sa -- panskim zdaniem -- najwazniejsze nauki z tego tysiacletniego
sasiedztwa?

Krótka rozmowa nie stanowi odpowiedniego miejsca dla oceny problemu tak
szerokiego i wielostronnego, jakie zawarte jest w panskim pytaniu. Na ten
temat mozna napisac wiele tomów -- czesciowo juz je napisano i wiele jeszcze
sie napisze w przyszlosci. Pisal o tym miedzy innymi profesor Meir Balaban,
który byl przewodniczacym komisji egzaminacyjnej, gdy skladalem mature w
bialostockim gimnazjum. Wiadomo, ze skupisko zydowskie w Polsce uroslo do
poziomu czolowego osrodka kulturalnego, politycznego i organizacyjnego
calego narodu zydowskiego, rozproszonego po swiecie. Jesli tak sie stalo,
znaczy to, ze musialy ku temu istniec odpowiednie warunki, nic bowiem nie
powstaje i nie rozwija sie w prózni. Powstanie tych warunków jest
bezposrednim owocem stosunku panstwa, awokresie rozbiorów -- spoleczenstwa
polskiego do swoich wspólobywateli Zydów. Kto zapoznal sie chociazby
pobieznie z historia Polski w sredniowieczu, czy tez z historia Zydów w tym
okresie, nie moze pominac wielkiej goscinnosci okazanej przez naród polski
przesladowanym w innych krajach Zydom. Kazimierz Wielki byl i jest wielki
nie tylko w oczach Polaków, ale takze Zydów. Nie wolno takze zapominac o
wkladzie Polaków -- poprzez osobe papieza Jana Pawla II -- w zwalczanie
antysemityzmu na swiecie.

Bardzo wielu z przywódców ruchu syjonistycznego i pózniejszych bojowników
walki o powstanie niepodleglego panstwa zydowskiego w Palestynie nie tylko
pochodzilo z Polski, ale takze wychowalo sie na patriotycznej literaturze
polskiej, wyrazajacej dazenie i walke narodu polskiego przeciwko zaborcom.
Ten patriotyczny duch polskiej mlodziezy walczacej o wolnosc swego kraju,
powstania narodowe przeciwko zaborcom o wolnosc Polski -- wszystko to
wywarlo wielki wplyw na uksztaltowanie sie podobnych dazen wsród mlodziezy
zydowskiej w Polsce. Tak np. premier Menachem Begin, przywódca organizacji
Betar w przedwojennej Polsce i pózniejszy przywódca nielegalnej zydowskiej
Narodowej Organizacji Wojskowej ("Ecel") , recytowal z pamieci wiele utworów
Mickiewicza, Slowackiego i innych.

Oceniajac tysiaclecie wspólzycia polsko-zydowskiego, nie wolno z jednej
strony tuszowac nieprzyjemnych spraw i niezbyt chwalebnych spraw, ale tez
nie wolno przemilczac stron pelnych uzasadnionej chwaly i zasluzonej dumy. W
rozmowach, jakie odbylem -- gdy bylem ministrem spraw zagranicznych -- z
wieloma polskimi mezami stanu, slyszalem nieraz opinie, ze przez swoja
niemal tysiacletnia obecnosc w Polsce Zydzi stali sie nieodlaczna czescia
jej historii i stad ogromne zainteresowanie, niewspólmierne do innych panstw
europejskich, jakie w Polsce okazuje sie dzis wobec tematyki zydowskiej.
Podobnie jak zydowski robotnik, rzemieslnik czy kupiec wnosil swój wklad w
rozwój gospodarki polskiej, zydowski inteligent stawal sie wspóltwórca
kultury polskiej. Tylu jest takich wspóltwórców, ze nie ma sensu ani
potrzeby przytaczania ich nazwisk.

Czy ma pan jakies poslanie do Polaków, które chcialby pan przekazac za
posrednictwem "Rzeczpospolitej"?

Z calego serca zycze narodowi polskiemu pomyslnosci i sukcesu w jego dazeniu
do nadrobienia ciezkich skutków utraty wolnosci -- poczatkowo z rak
niemieckich, a pózniej takze z rak sowieckich. Nie ma chyba w Europie wielu
narodów, które by tyle wycierpialy i tak dzielnie walczyly o swoja wolnosc,
jak Polacy.

Rozmawial w Tel Awiwie

Aleksander Klugman