http://www.kns.gower.pl/filozofia/metody.htm#_edn1

"FILOZOFIA I ETYKA SPOŁECZNA

"Jarosław Rudniański

METODY MANIPULACJI
(Niektóre metody ograniczania swobodnego myślenia stosowane w środkach
masowego przekazu)

(...)

5. Metoda niezależnego zdania //MOJA ULUBIONA, HIE, HIE :-P// polega ma
pozornym całkowitym nie zwracaniu uwagi na to, czy odbiorcy zgadzają się z
oddziałującym czy też nie. Podkreśla się bowiem, iż przewagę w stosunkach
wzajemnych między ludźmi ma na ogół ta strona, której nie zależy, a w
każdym razie okazuje, że jej nie zależy. Zostało to sformułowane w tzw.
prawie Rossa, dotyczącym zależności zachodzących w grupach dwuosobowych
(6). Jeśli zatem oddziałujący będzie całkowicie pewien własnego zdania,
lecz okaże, iż nie zależy mu bynajmniej na przekonaniu odbiorców o swojej
słuszności - przekona ich często skuteczniej niż wtedy, gdy będą myśleli,
że chce ich przekonać. Trzeba jednak zaznaczyć, iż warunkiem skutecznego
stosowania tej metody jest to, co popularnie nazywa się także niekiedy siłą
przyciągania. Kwestia ta nie jest dotychczas zbadana.

(...)

7. Metoda zamiany nazw jest nieco podobna do opisanej poprzednio metody
transferu (przeniesienia). W metodzie zamiany nazw nie chodzi jednak o
łączenie pojęcia obojętnego emocjonalnie z pojęciem emocjonalnie
nieobojętnym (w sensie pozytywnym lub negatywnym), lecz o zamianę jednej
nazwy na inną, która wywołuje silną reakcję emo­cjonalną, przeważnie natury
negatywnej. Tak np. w pewnym odłamie prasy amerykańskiej zamiast nazwy
komuniści używa się zwykle nazwy czerwoni, wiadomo bowiem, iż słowo to
wywołuje u niektórych osób silniejszą negatywną reakcję emocjonalną niż
słowo komuniści. Z drugiej znów strony, jeśli pragnie się np. wywołać
pozytywną reakcję emocjonalną - słowa swobodna inicjatywa brzmią dla wielu
uszu o wiele lepiej niż słowo kapitalizm. Metoda zamiany nazw rzadziej
jednak używana jest dla wzbudzenia reakcji emocjonalnych pozytywnych, o
wiele częściej zaś dla wywołania nienawiści do określonych grup ludzi lub
nawet określonych jednostek. Obecnie, wraz ze wzrostem oświaty i kultury
wielkich grup ludzi, metoda za­miany nazw stosowana jest rzadziej niż
poprzednio. Należy bowiem zaznaczyć, iż metoda ta - jak i metoda selekcji -
daje najlepsze rezultaty przy oddziaływaniu na ludzi prymitywnych, o niskim
poziomie umysłowym. Obydwie te metody zresztą, sto­sowane w zasadzie przez
warstwy rządzące od ty­sięcy lat, obecnie stają się coraz mniej efektywne.

(...)

9. Metoda zdania większości polega w zasadzie na tym, iż twierdzi się,
propagując dany pogląd, że wszyscy tak myślą. Jest to metoda tak szeroko
stosowana, iż przeniknęła nawet do dyplomacji. Mężowie stanu przemawiają
więc, w imieniu narodu (co jest rozumiane w sensie formalnym ze względu. na
fakt, iż jest to posunięcie dyplomatyczne), a inni mężowie stanu
odpowiadają im w ten sam sposób, sugerując jak gdyby, iż stoi za nimi cały
naród, który w pełni popiera ich poglądy. Następnego zaś dnia następuje
zamach stanu. Prezesi organizacji lub dyrektorzy zakładów pracy także
zwykli - czyżby prawem naśladownictwa? - przemawiać w imieniu wszystkich
członków naszej organizacja itd., mimo iż członkowie ci są często wręcz
odmiennego zdania. Przy stosowaniu metody zdania większości operuje się
przeważnie twierdzeniem nieprawdziwym, a w każdym razie niesprawdzonym.
Metoda zdania większości jest obecnie mało skuteczna, gdyż stała się ona
rodzajem banału, nie mówiąc już o tym, iż operowanie zdaniem większości w
celu przekonania rozmówców lub słuchaczy nie ma nic wspólnego z dobrze
uzasadnionym poglądem na dane zagadnienie. Obecnie zaś te właśnie poglądy
zaczynają być przede wszystkim brane w rachubę.


(...)


Metody tu opisane są stosowane nie tylko w propagandzie, lecz także w
wychowaniu domowym i szkolnym, w kierowaniu ludźmi w zakładach pracy itd. W
tych wypadkach jednak są one stosowane bezwiednie, tzn. stosujący je
przeważnie nie zdają sobie sprawy, iż stosują właśnie tę a nie inną metodę.
W propagandzie, także w niektórych organizacjach metody te stosowane są na
ogół świadomie. Celem wymienionych metod, jak zostało to zaznaczone na
początku rozdziału, jest spowodowanie określonego postępowania ludzi.
Postępowanie jednak w większości wypadków jest wynikiem określonej postawy,
postawa zaś implikuje nie tylko określony sposób odczuwania; lecz także
określony sposób myślenia. (...)"