Czy możliwe jest genetyczne przystosowanie się człowieka do
węglowodanożerstwa?
W chwili, gdy rolnictwo o masowa urbanizacja ery neolitu otworzyła przed
ludźmi zupełnie nowe możliwości, rodzaj ludzki wkroczył na ścieżkę
ewolucyjną, która może doprowadzić do powstania nowego gatunku.
Jednakże aby zmienić mięsożercę w "węglowodanożercę", potrzebne są tysiące
małych etapów, takich jak mutacje, nowe kombinacje genetyczne i podążający
za nimi dobór naturalny. Proces ten nie dobiegł jeszcze końca. W genach
ludzkich naukowcy odkrywają coraz nowe mutacje towarzyszące różnym chorobom.
Czy niektóre z nich mogą być wynikiem nadmiaru węglowodanów w diecie?
Odpowiedź prawie na pewno brzmi: tak.
Dlaczego ludzie nie mogą przystosować się do tego nadmiaru węglowodanów?
W epoce lodowcowej odżywiali się bowiem wyłącznie pokarmami pochodzenia
zwierzęcego. Surowe warunki klimatyczne były czynnikiem selekcyjnym, który
musiał doprowadzić do prawie doskonałego dopasowania ludzkiego metabolizmu
do diety mięsnej.
W porównaniu z dwoma milionami lat żywienia się mięsem i padliną oraz
wiekami zlodowaceń, te 5 tys. lat (a 2 tys. w Europie), które minęły od
wprowadzenia uprawy roli, to zdecydowanie za mało, aby organizm przystosował
się do nowego pokarmu.
Gdy spojrzeć na historię ludzkich chorób przez pryzmat wędrówek
Europejczyków, ukazuje się bardzo interesujący obraz.
Społeczności najbliższe obszaru śródziemnomorskiego zdają się najmniej
cierpieć z powodu chorób cywilizacyjnych. Obszar ten stanowił na kontynencie
europejskim główną kolebkę rolnictwa, co jest o tyle zrozumiałe, że kiedy
skończyła sie epoka lodowcowa, tam właśnie było najcieplej. W miarę
posuwania się na północ, populacje trapi coraz większa liczba chorób. Fakt
ten znajduje potwierdzenie w dostępnych danych epidemiologicznych.
Nowotwory, choroba serca, cukrzyca i stwardnienie rozsiane ujawniają się
najsilniej w tych społecznościach, które do rolnictwa przywykły stosunkowo
niedawno.
Struktura genetyczna populacji, które do zwiększonej ilości węglowodanów w
diecie przywykały dłużej (np.10 tys., a nie 2 tys. lat), miała więcej czasu
dla adaptacji, a więc większe spożycie węglowodanów nie wywołuje u tych
ludzi niekorzystnych skutków. Wydaje się, że populacje, które z dużą ilością
węglowodanów w diecie spotkały się niedawno, z dietami bogatymi w
węglowodany radzą sobie o wiele gorzej. Taka "teoria adaptacyjna " wyjaśnia
wiele obserwacji na temat chorób cywilizacyjnych i ruchów migracyjnych,
które zaczęły się wraz z rewolucją rolniczą i trwają do dziś.
Drugiej przyczyny, dla której proces przystosowawczy do diety węglowodanówej
nie został jeszcze zakończony, można szukać w samym mechanizmie ewolucji.
Myśliwi żyli w małych grupach, co faworyzowało wszelkie zmiany o podłożu
dziedzicznym. Każdemu genowi odziedziczonemu od jednego z rodziców odpowiada
gen odziedziczony po drugim z nich. Większość cech nowych, czyli
"nienormalnych", jest recesywna i w ogóle się nieujawnia, przynajmniej tak
długo, jak długo dominują nad nimi cechy normalne. Nowa cecha uzewnętrznia
się w potomstwie dopiero wtedy, gdy dziecko otrzymuje ja od obojga rodziców.
Dochodzi do tego zazwyczaj wtedy, gdy rodzice są spokrewnieni, a to z kolei
jest dosyc powszechnym zjawiskiem w małych społecznościach, gdzie do
kojarzenia krewniaczego musi dochodzić często. Od dawna wiadomo, że w ten
sposób ujawniają się różne niepożądane cechy. To właśnie dlatego w
większości kultur małżeńswa między osobami spokrewnionymi spotykają się z
dezaprobatą albo są zakazane.
Prawa dziedziczności stosują się również do cech korzystnych i normalnych,
które slużą udoskonaleniu gatunku. Te też pojawiają się prędzej w małych
grupach, zmuszonych do kojarzenia krewniaczego. Z tego wniosek, że w małych
społecznościach prymitywnych ludzi ewolucja ewolucja przbiega szybciej.
Wprowadzanie rolnictwa, a tym samym przejście od paleolitu do neolitu,
trwało w Europie zaledwie 2 tys. lat (czyli nieco krócej niz na Bliskim
Wschodzie) - a więc na pewno nie dość długo, by metabolizm ówczesnych ludzi
przystosował się do nowego sposobu odżywiania. Co więcej uprawa zboża
umożliwiła istnienie dużych populacji, a zarazem spowolniła proces ewolucji.
Nowe cechy przestały się ujawniać, ponieważ wraz z rozwojem populacji i
wzrostem szans na małżeństwo poza rodziną wzrosło też przwdopodobieństwo, że
zostaną "zatuszowane" dotychczasowymi cechami dominujacymi. W ten sposób
doszło do spowolnienia doboru naturalnego i ewolucji, a co za tym idzie
również tempa naturalnego przystosowywania ludzi do nowych rodzajów
pożywienia. Można powiedzieć, że ewolucja neolityczna spowolniła ewolucję
człowieka, a zarazem przyspieszyła szkodliwe skutki, jakie hodowla zbóż
wywarła na jego zdrowie.
Na współczesnych epidemiach chorób wywołanych węglowodanami zarabiają różne
grupy społeczne. Nieokiełznany pociąg społeczeństwa do węglowodanów wiąże
się z miliardowymi nakładami i zyskami - producentów gotowej żywności,
lekarzy, ubezpieczń, firm farmaceutycznych, są oni bardzo zainteresowani
utrzymaniem konsumentów w błogiej nieświadomości na temat związków między
żywieniem, chorobą i zdrowiem.