Nauczyciel zabawił w siedzibie króla Muczilindy, potem udał się do
miejsca, gdzie było drzewo, pod którym osiągnął oświecenie (bodhi).
Usiadł tam na macie z trawy, miał skrzyżowane nogi i wyprostowane ciało,
wszedł w uwagę i spędził w tej pozycji 7 dni, rozpatrując powstawanie
cierpienia w zależności w taki sposób:

gdy jest to - jest tamto

gdy powstaje to - powstaje tamto

czyli

uwarunkowane przez niewiedzę są -> formacje (predyspozycje), one
warunkują -> świadomość, przez nią uwarunkowana jest -> nazwa i kształt,
przez nie -> sześć podstaw poznania (wzrok, węch, słuch, dotyk, smak,
myślenie o nich), te warunkują -> kontakt, przez niego uwarunkowane jest
-> uczucie, które warunkuje -> pragnienie, warunkujące -> przywiązanie,
które warunkuje -> bytowanie, warunkujące -> narodziny, które warunkują
-> starość i śmierć, ból, smutek, cierpienie, udrękę i rozpacz

Tylko w ten sposób powstaje cały wielki zespół cierpienia

gdy to nie istnieje - tamto nie istnieje

gdy to zanika - tamto zanika

czyli

koniec niewiedzy powoduje -> koniec formacji -> koniec świadomości ->
koniec nazwy i kształtu -> koniec sześciu podstaw poznania -> koniec
kontaktu -> koniec uczucia -> koniec pragnienia -> koniec przywiązania
-> koniec bytowania -> koniec narodzin -> koniec starości i śmierci,
bólu, smutku, cierpienia, udręki i rozpaczy

W ten sposób ginie cały wielki zespół cierpienia.


Po 7 dniach siedzenia w stanie skupienia Nauczyciel wyszedł z tego stanu
i powiedział:

Gdy to pojawia się u zdeterminowanego poszukującego, wszystkie
wątpliwości się kończą, widzi on przyczyny.

Gdy to pojawia się u zdeterminowanego poszukującego, wszystkie
wątpliwości się kończą, uczucia ustają.

Gdy to pojawia się u zdeterminowanego poszukującego, wszystkie
wątpliwości się kończą, warunki ustają.

Gdy to pojawia się u zdeterminowanego poszukującego, wszystkie
wątpliwości się kończą, splamienia ustają.

Gdy to pojawia się u zdeterminowanego poszukującego, oświeca świat jak
słońce.

Gdy to pojawia się u zdeterminowanego poszukującego, rozprasza on armię,
bo jest oświecony.


Nauczyciel powiedział też wtedy do króla miejscowości Magadha:

Forma ciała powstaje i znika. Trzeba znać powstanie formy i znikanie
formy. Tak samo wrażenia, spostrzeżenia, skłonności i świadomość
powstają i znikają. Trzeba znać powstawanie i znikanie. Gdy człowiek
pozna powstawanie i zanikanie formy ciała, wrażeń, spostrzeżeń,
skłonności i świadomości, w tym momencie rozpoznaje czym jest forma
cielesna, czym są wrażenia, czym są spostrzeżenia, czym są skłonności
oraz czym jest świadomość. A gdy rozpozna czym są, nie będzie się
zbliżał, przyjmował i brał w posiadanie. Nie będzie się przywiązywał i
pielęgnował tych rzeczy jako "moje ja". Gdy przestanie się przywiązywać
i pielęgnować tych rzeczy jako "moje ja", osiągnie niepoliczalne wyzwolenie.

Zgromadzeni obok bramini i gospodarze pomyśleli: "Jeżeli naprawdę forma
ciała, wrażenia, spostrzeżenia, skłonności i świadomość nie są jaźnią,
to co w ogóle będzie uznane za jaźń, czy też żywe istnienie, za istotę
żyjącą, stworzenie, człowieka, za osobę, istotę myślącą (mającą myśli),
ludzką, sprawcę, wykonawcę, rodziciela, wytwórcę, wzbudzającego,
pobudzającego, mówiącego, odczuwającego, jeżeli z tego, co On mówi,
wynika, że takiego kogoś nigdy nie było, nie będzie, ani nie ma go
obecnie. Kto tu i tam doznawałby odpłaty za popełnione dobre i złe
uczynki. To kto w ogóle ma się nie przywiązywać, nie brać w posiadanie,
podejmować i nie podejmować?"

Nauczyciel odpowiedział:

W myślenie "jaźń to ja" popada ktoś, kto nie wie, nie znający nauki,
zwykły człowiek. Nie ma "ja" ani nie ma "moje". Ból powstaje i znika,
skłonności powstają i znikają. W ten sposób toczy się strumień, z
którego złożone są istoty. Który Przyszedł poznał odrodzenie się
strumienia, i naucza on o spadaniu istot i o narodzinach.

Widzę istoty czystym boskim okiem, widzącym więcej niż ludzki. Widzę jak
spadają i rodzą się - piękne, brzydkie, niskie, wzniosłe, idące ku
dobremu, idące ku złemu. Rozpoznaję je zgodnie z prawdą, jak idą zgodnie
ze swoimi działaniami. Jeśli mają niewłaściwe postępowanie i poglądy
niezgodne z prawdą, uważające że to i to jest przyczyną, po rozpadnięciu
się ciała w chwili śmierci osiągają zły stan. Jeśli mają dobre
postępowanie i poglądy zgodne z prawdą, uważają że to i to jest
przyczyną, po rozpadnięciu się ciała w chwili śmierci osiągają dobry stan.

W ten sposób wiem i widzę, ale nie mówię: to jest moje "ja", żywe
istnienie, istota żyjąca, stworzenie, człowiek, osoba, istota myśląca,
istota ludzka, sprawca, wykonawca, rodziciel, wytwórca, wzbudzający,
pobudzający, mówiący, odczuwający - kogoś takiego nigdy nie było, nie
będzie, i teraz go nie ma. Takiego, który by tu i tam doznawał odpłaty
za popełnione i nie popełnione dobre i złe uczynki, porzucał jedne
zespoły istnienia i podejmował inne zespoły istnienia. Jeżeli jest taki
ktoś, to w sensie umownego określenia elementów:

gdy jest to - jest tamto

gdy powstaje to - powstaje tamto

czyli

uwarunkowane przez niewiedzę są -> formacje (predyspozycje), one
warunkują -> świadomość, przez nią uwarunkowana jest -> nazwa i kształt,
przez nie -> sześć podstaw poznania (wzrok, węch, słuch, dotyk, smak,
myślenie o nich), te warunkują -> kontakt, przez niego uwarunkowane jest
-> uczucie, które warunkuje -> pragnienie, warunkujące -> przywiązanie,
które warunkuje -> bytowanie, warunkujące -> narodziny, które warunkują
-> starość i śmierć, ból, smutek, cierpienie, udrękę i rozpacz

Tylko w ten sposób powstaje cały wielki zespół cierpienia

gdy to nie istnieje - tamto nie istnieje

gdy to zanika - tamto zanika

czyli

koniec niewiedzy powoduje -> koniec formacji -> koniec świadomości ->
koniec nazwy i kształtu -> koniec sześciu podstaw poznania -> koniec
kontaktu -> koniec uczucia -> koniec pragnienia -> koniec przywiązania
-> koniec bytowania -> koniec narodzin -> koniec starości i śmierci,
bólu, smutku, cierpienia, udręki i rozpaczy

W ten sposób ginie cały wielki zespół cierpienia.