Empatia jest głównym czynnikiem hamującym okrucieństwo;
powstrzymywanie naszej naturalnej skłonności do współodczuwania z
innymi pozwala nam traktować inną osobę jako rzecz. Ta mrożąca krew w
żyła wypowiedź mordercy, zabójcy dziesięciu osób____" musiałem
wyłączyć tę część mojej osobowości "_ nawiązuje do ludzkiej zdolności
celowego tamowania empatii, patrzenia obojętnym okiem i słuchania
obojętnym uchem czyichś cierpień. Tłumienie naszej naturalnej
skłonności do współodczuwania z inną osobą wyzwala okrucieństwo.
Osoby, które charakteryzują się nieczułością, mają na ogół jeden z
typów osobowości określanych przez psychologów mianem " ponurej trójcy
"; osobowość narcystyczna_Ikselka, makiaweliczną lub
psychopatycznąs_Pimpuś. Wszystkie te typy mają wspólne, w różnym
stopniu rozwinięte, chociaż czasami dobrze skrywane, nieprzyjemne
cechy; wrogość wobec innych i dwulicowość, egocentryzm i agresywność
oraz emocjonalną oziębłość. Większość osób, które należą do kategorii
ponurej trójcy nie zdradzają objawów kwalifikucjąych je do badań
psychiatrycznych, chociaż w krańcowych przypadkach osuwają się w
chorobę psychiczną albo stają się ludźmi wyjętymi spod prawa, zwłasza
psychopaci. Jednak o wiele powszechniejsza odmiana " podkliniczna " to
osoby żyjące wśród nas, zaludniający biura, szkoły, bary i egzystujące
na peryferiach życia codziennego.
Ludziom z niezdrową osobowością narcystyczną ( bo jest też odmiana
zdrowa) brakuje na ogół poczucia własnej wartości, czego rezultatem
jest niepewność, wewnętrzne rozchwianie, które na przykład u
przywódców oznacza, że chociaż roztacza porywające wizje, ma czuły
punkt, który czyni go głuchym na uwagi krytyczne . Tacy przywódcy
unikają nawet uwag konstruktywnych, które postrzegają jako ataki na
siebie. Ich nadwrażliwość na krytykę w każdej formie oznacza też, że
nie szukają informacji w szerokich kręgach; wybierają raczej
selektywne dane, które potwierdzają ich punkt widzenia, ignorują
niewygodne fakty. Zamiast słuchać wolą prawić kazania i pouczać.
Czasami nawet ludzie o niezdrowej osobowości narcystycznej potrafią
być czarujący. Nazwa " narcyzm" pochodzi od greckiego mitu o Narcyzie,
młodzieńcu, którego tak oczarowała własna uroda, że zakochał się w
swoim odbiciu w wodzie. Zakochała się w nim także nimfa Echo, ale
została przez niego odtrącona, bo nie mogła rywalizować z jego
samouwielbieniem. Jak świadczy ten mit, wielu narcyzów pociąga i
przyciąga ludzi , ponieważ pozorna, zewnętrzna pewność siebie, którą
promieniują, może nadawać im aurę charyzmy. Narcyz, mimo iż łatwo
deprocjonuje innych, siebie postrzega w absolutnie pozytywnych
kategoriach. Najszczęśliwszy jest, co zrozumiałe, w małżeństwie z
osobą, która będzie mu stale kadziła i łasiła się do niego. Dewizą
takiego niezdrowego narcyza mogłoby być " Inni istnieją tylko po to ,
aby mnie adorować" . Spośród "ponurej triady" jedynie narcyzi otwarcie
wyrażają nadmierne mniemanie o sobie i przejawiają pyszałkowatość_z
domieszką niezbędnej dozy samooszukiwania. Ich wykrzywiony punkt
widzenia sprawia, że wszystko przyjmują na swoją korzyść_sukces jest
ich zasługą, ale za niepowodzenie nie ponoszą nigdy winy. Uważają, że
mają prawo do chwały, domagając się nawet beztrosko, by nie rzec
_bezczelnie, uznania za sukcesy innych ( ale nie widzą w tym_ani w
czymkolwiek innym, co mogliby zrobić_nic złego ).
Według ze standardowych testów, narcyzm jest osobą, która ma przesadne
mniemanie o swoim znaczeniu, snuje fantazje o chwale bez granic, czuje
wściekłość lub złość, kiedy jest krytykowana, oczekuje szczególnych
względów i nie odczuwa empatii. Ów brak empatii oznacza, że narcyz nie
zdaje sobie sprawy ze swojego egocentryzmu i szorstkości, które inni
tak wyraźnie w nim widzą.
Chociaż narcyz może wedle swojego wyboru stać się czarujący, równie
dobrze może się zrobić nieprzyjemny. W najmniejszej mierze nie pociąga
go bliskość emocjonalna, jest za to nad wyraz chętny do rywalizacji,
cyniczny i nie ufa innym, a przy tym chętnie wykorzystuje innych,
wywyższając się, nawet kosztem kogoś, kto jest mu bliski. Mimo to
uważa się za osobę lubianą.