Użytkownik "Panslavista" <p...@w...pl> napisał w wiadomości
news:ggomfv$de2$1@nemesis.news.neostrada.pl...
> From: "brat_olin" <b...@y...com>
> Subject: Wiktor Poliszczuk - historyk przemilczanych zbrodni
> Date: 28 listopada 2008 12:27
>
> Nasz Dziennik: Wiktor Poliszczuk - historyk przemilczanych zbrodni
>
> W nocy z 17 na 18 listopada zmarl w Kanadzie po dlugiej i ciezkiej
> chorobie
> dr hab. Wiktor Poliszczuk. W jego osobie stracilismy przyjaciela Polski i
> Polakow, zasluzonego oredownika pojednania polsko-ukrainskiego oraz
> znakomitego historyka i politologa - badacza ponurych dziejow ukrainskiego
> ruchu nacjonalistycznego.
>
> Wspolpracujac od szeregu lat z Wiktorem Poliszczukiem, mialem okazje
> dokladnie poznac wyznawany przez niego etos jako czlowieka i uczonego,
> jego
> poglady polityczne oraz warsztat naukowy. W tym ostatnim punkcie pomocna
> byla takze powierzona mi rola recenzenta w jego przewodzie habilitacyjnym,
> ktora postawila przede mna wymog doglebnego przeanalizowania wszystkich
> prac
> naukowych habilitanta lacznie z kilkoma tekstami niepublikowanymi ze
> wzgledow politycznych w latach PRL. Dotyczyly one totalitaryzmu
> sowieckiego.
>
> Niezagojona rana
>
> Droga zyciowa Wiktora Poliszczuka jako czlowieka i uczonego nie byla
> latwa.
> Obserwujac ja, trzeba jednak stwierdzic, ze byla chlubna. Przyszedl na
> swiat
> 10 pazdziernika 1925 r. w wolynskim Dubnie z ojca prawoslawnego Ukrainca i
> matki Polki. Zostal jednak wychowany na ukrainskiego patriote. Typ
> patriotyzmu, ktory reprezentowal, oraz atmosfera domu rodzinnego i calego
> srodowiska uczynila go przyjacielem Polakow. Juz we wczesnej mlodosci jego
> wrazliwosc zostala skonfrontowana z brutalna przemoca totalitarnego
> rezimu.
> To wlasnie jego ojca we wrzesniu 1939 roku, zaraz po wkroczeniu na Wolyn,
> aresztowali sowieccy okupanci, wydajac nan wyrok smierci bez sadu i
> istotnego powodu. Dla czternastoletniego chlopca, dojrzewajacego w spokoju
> w
> warunkach, jakie zapewniala II Rzeczpospolita, byl to wielki wstrzas,
> ktory
> zapisal sie na dlugo w jego pamieci, a z czasem stal sie przyczyna wielu
> pytan dotyczacych dziedziny polityki, wspolzycia narodow oraz pojedynczych
> ludzi. Niedlugo po stracie ojca, 13 kwietnia 1940 r., mlody Poliszczuk
> zostal wraz z matka i siostrami wywieziony do Kazachstanu, gdzie przebywal
> do listopada 1944 roku. Potem rodzine przesiedlono na wschodnia Ukraine.
> Lata zsylki pelne byly trudow, glodu i upokorzen. W marcu 1946 r.
> Poliszczukom udalo sie wyjechac do Polski i zaczac normalne zycie. W roku
> 1981 Wiktor Poliszczuk opuscil nasz kraj, przesiedlajac sie do Kanady.
>
> Drugi okres pobytu w Polsce pomiedzy 21. a 56. rokiem zycia uplynal mu
> pracowicie. To wowczas ukonczyl Wydzial Prawa na Uniwersytecie Wroclawskim
> oraz wykonywal rozne prace w zawodzie prawnika. Plonem tych lat sa tez
> trzy
> jego niepublikowane rozprawy: "Prawa czlowieka w teorii i praktyce ZSRR",
> "Prawa narodow w teorii i praktyce ZSRR" oraz "Zarys anatomii
> bolszewizmu".
> Jak widac, podejmowana tematyka pozostawala w scislym zwiazku z osobistymi
> przezyciami, ktore odcisnely mocne pietno w swiadomosci autora, owocujac
> takze zainteresowaniami intelektualnymi.
>
> Przenioslszy sie do Kanady, Wiktor Poliszczuk podjal badania nad
> nacjonalizmem ukrainskim, ktory rowniez poczynil spustoszenia wsrod jego
> najblizszych. Nacjonalisci ukrainscy zamordowali siostre jego matki tylko
> dlatego, ze publicznie uzywala jezyka polskiego. Po latach Wiktor
> Poliszczuk
> tak komentowal swoje przezycia i ich emocjonalne skutki:
> "Do roku 1946 nie slyszalem o wrogosci miedzy Polakami a Ukraincami (...).
> Mowie o tym dlatego, bowiem gdy w marcu 1946 roku wysiadlem z transportu i
> odszukalem zbiegla z Dubna do Przemysla rodzine Matki - ciotke Sabine i
> ciotke Hele i gdy od swoich najblizszych dowiedzialem sie o tragedii
> wolynskiej, o mordach na ludnosci polskiej, jakich dopuscili sie
> banderowcy - to trudno mi bylo z ta gorzka prawda pogodzic sie. To byl dla
> mnie szok, to byla rana, ktora do dzis krwawi w moim sercu".
>
> W Kanadzie Wiktor Poliszczuk zetknal sie w zyciu codziennym z tamtejszymi
> Ukraincami o nastawieniach nacjonalistycznych. O motywacjach, ktorymi
> zaczal
> sie wowczas kierowac, i o drodze, ktora wowczas obral, pisal potem:
>
> "W Kanadzie juz po pierwszych miesiacach mego tutaj pobytu zetknalem sie z
> wrecz zoologicznym nacjonalizmem ukrainskim, z nienawiscia do wszystkiego,
> co polskie. Ja, wychowany w duchu patriotyzmu ukrainskiego, uksztaltowany
> na
> klasyce polskiej, ukrainskiej, rosyjskiej, zachodnioeuropejskiej i
> amerykanskiej, nie moglem sie pogodzic z takim spojrzeniem na swiat i na
> ludzi, dlatego tez, jak i w zwiazku ze swiadomoscia tego, czego dopuscili
> sie banderowcy na Wolyniu wobec ludnosci polskiej, podjalem decyzje o
> poszukiwaniu materialow stanowiacych baze moich badan nad nacjonalizmem
> ukrainskim. Temat ten pochlonal mnie calkowicie, pracowalem nad nim
> nieustannie".
>
> Droga do prawdy
>
> Jak widac, polaczenie osobistych przezyc i doswiadczen ze swiadomoscia
> ponurej rzeczywistosci, w ktorej na pierwszym planie plasowalo sie
> ludobojstwo dokonane przez nacjonalistow ukrainskich z OUN i UPA, odegralo
> w
> wypadku Poliszczuka role ksztaltujaca jego postawe i dzialalnosc. Niedosyt
> prawdy o niedawnych wydarzeniach rozbudzal u niego ciekawosc i popychal do
> podejmowania wysilkow badawczych. Ich przedmiotem stal sie nacjonalizm
> ukrainski we wszystkich swoich aspektach, a wiec organizacji, dzialalnosci
> praktycznej i ideologii. Plonem tych wysilkow jest poza wymienionymi juz
> wyzej pracami dotyczacymi systemu sowieckiego kilkanascie ksiazek o
> charakterze naukowym oraz publicystycznym, jak i wiele artykulow
> naukowych,
> polemik czy recenzji, a takze publikacji prasowych. Ksiazki to: "Gorzka
> prawda - cien Bandery nad zbrodnia ludobojstwa" - wydana w trzech jezykach
> (polskim, ukrainskim i angielskim), "Ideologia nacjonalizmu ukrainskiego"
> (bedaca rozprawa doktorska), "Apokalipsa wedlug Wiktora Ukrainca",
> "Falszowanie historii najnowszej Ukrainy", "Ocena polityczna i prawna OUN
> i
> UPA", rowniez wydana w jezyku polskim, ukrainskim i angielskim, "Akcja
> Wisla - proba oceny", "Zgineli z rak ukrainskich", "Pojecie integralnego
> nacjonalizmu ukrainskiego", "Poslanie do braci Polakow, "Manowce polskich
> historykow", "Ukrainskie ofiary OUN-UPA", "Rok 1943: OUN Bandery na
> Wolyniu", "Ludobojstwo nagrodzone", "Gwalt na prawdzie o zbrodniach OUN
> Bandery". Opus magnum Wiktora Poliszczuka, liczacym lacznie 2579 stron,
> jest
> pieciotomowe dzielo zawierajace rekonstrukcje calych dziejow i ideologii
> Organizacji Ukrainskich Nacjonalistow i Ukrainskiej Powstanczej Armii wraz
> z
> obszernym wyborem odnosnych dokumentow, zaopatrzone wspolnym tytulem
> "Integralny nacjonalizm ukrainski jako odmiana faszyzmu". Dwa pierwsze
> tomy
> wymienionego dziela posiadaja wlasne odrebne tytuly odpowiadajace ich
> tresci. Brzmia one: w wypadku pierwszego: "Zasady ideologiczne
> nacjonalizmu
> ukrainskiego. Ukrainski ruch nacjonalistyczny - struktura organizacyjna i
> zalozenia programowe", w wypadku drugiego: "Dowody zbrodni OUN i UPA" (ten
> tom stanowi rozprawe habilitacyjna Wiktora Poliszczuka). Natomiast tomy
> trzeci, czwarty i piaty zaopatrzono wspolnym tytulem: "Nacjonalizm
> ukrainski
> w dokumentach". Niemniej jednak kazdy z nich tez posiada odrebny tytul
> adekwatny do zawartosci. Mamy wiec: "Dokumenty z zakresu zasad
> ideologicznych i zalozen programowych nacjonalizmu ukrainskiego",
> "Dokumenty
> z zakresu dzialan struktur nacjonalizmu ukrainskiego w okresie od 1920 do
> grudnia 1943 roku" oraz "Dokumenty z zakresu dzialan struktur nacjonalizmu
> ukrainskiego w okresie od grudnia 1943 do 1950 roku".
>
> Poza wymienionymi pracami ksiazkowymi o charakterze naukowym czy
> publicystycznym oraz innymi publikacjami Wiktor Poliszczuk pozostawil nam,
> jako swoje ostatnie dokonanie, tlumaczenie na jezyk polski podstawowej
> pracy
> teoretycznej ukrainskiego nacjonalizmu, czyli "Nacjonalizm" Dmytro
> Doncowa.
> Ksiazke te bylo mi dane zaopatrzyc przedmowa. Celem tego wydawnictwa w
> zamiarze Poliszczuka, a takze moim, bylo skompromitowanie nacjonalizmu
> ukrainskiego opartego na skrajnym darwinizmie spolecznym w oczach Polakow.
> Takie podejscie do zagadnienia wydawalo sie bardzo celowe, gdyz pewne
> osrodki propagandowe roznej masci, zarowno ukrainskie, jak i polskie, oraz
> osoby nieswiadome zagadnienia, niejednokrotnie usiluja stawiac znak
> rownosci
> pomiedzy nacjonalizmem polskim i ukrainskim, co jest razacym
> nieporozumieniem.
>
> Badacz wielowymiarowy
>
> Dzielo zycia Wiktora Poliszczuka ma doniosle znaczenie. Uczony ten dal w
> swoich pracach, jako jedyny, tak pelny obraz nacjonalizmu ukrainskiego we
> wszystkich jego aspektach, uwypuklajac jego zbrodnicza nature. Jego
> "Integralny nacjonalizm ukrainski jako odmiana faszyzmu" dotyczy zarowno
> faktografii historycznej tego ruchu, jak i szeroko pojetej ideologii z
> uwzglednieniem jej aksjologicznych podstaw. Autor wykazal sie nowoczesna
> metodologia, a przekazywany przez niego obraz opisywanego ruchu jest
> wielowymiarowy. Nie stronil od zagadnien, ktorych glebsza istota lezy juz
> po
> stronie filozofii czy socjologii. Mamy wiec do czynienia z opracowaniem
> interdyscyplinarnym w pelnym tego slowa znaczeniu, co nie zdarza sie tak
> czesto w naszej humanistyce. Pamietajmy, ze historycy na ogol ograniczaja
> sie do rejestrowania nastepstwa wydarzen, tym samym stroniac od
> uwzgledniania wielu bardzo istotnych aspektow zaszlosci historycznych, o
> naturze plasujacej sie juz w obrebie innych dyscyplin naukowych. W
> przeciwienstwie do historykow politolodzy sa sklonni do brania pod uwage
> szerszego kregu aspektow badanych problemow, jednak i oni skupiaja uwage
> wokol zagadnien panstwa i wladzy politycznej, pozostawiajac na boku
> problematyke aksjologiczna, ktora bywa tak wazna dla rozpoznania istoty i
> znaczenia roznych ruchow politycznych. Wiktor Poliszczuk, co juz
> stwierdzilem, recenzujac jego dorobek naukowy dla potrzeb przewodu
> habilitacyjnego, w swoich pracach uwzglednial wszystkie te aspekty. Jako
> badacz nacjonalizmu ukrainskiego zajmowal - czego nie mozna zapomniec -
> stanowisko gleboko humanistyczne. Wstretna mu byla darwinistycznie
> zorientowana ideologia OUN. Wyznawal humanistyczny patriotyzm, w ktorym
> pierwiastek milosci wyprzedza wszystkie inne, nie pozostawiajac miejsca
> dla
> uczuc niedobrych. Ceniac taki typ zaangazowania, sila rzeczy odrzucal
> inne,
> ktorych istota byla negacja osciennych narodowosci czy innych grup
> ludzkich,
> zwlaszcza gdy prowadzila do ich zaglady. A taki byl nacjonalizm ukrainski
> formacji uksztaltowanej w OUN. Na totalitarny komunizm i jeszcze bardziej
> okrutny ukrainski nacjonalizm Poliszczuk zareagowal wiec ostrym
> sprzeciwem.
> Sprzeciw ten wyrazil konkretnym czynem na polu nauki.
>
> Historyk niewygodny
>
> Wiktor Poliszczuk byl przykladem takiego typu Ukraincow, ktorych
> powinnismy
> gleboko szanowac i zyczyc sobie, aby bylo ich jak najwiecej. Nic wiec
> dziwnego, ze Spoleczna Fundacja Pamieci Narodu Polskiego odznaczyla go
> orderem "Polonia Mater Nostra Est".
>
> Droga zyciowa Wiktora Poliszczuka, jak wspomnialem, nie byla latwa. Jego
> narodowa opcja ukrainska, jak mi opowiadal, nie zawsze byla dobrze
> przyjmowana w Polsce. Natomiast nacjonalistycznie nastawieni Ukraincy w
> Kanadzie, z ktorymi poczatkowo usilowal wspolpracowac, okazali sie z jego
> punktu widzenia nie do przyjecia. Jak wynika z jego wspomnien, nawet
> grozono
> mu na tyle agresywnie, ze musial szukac ochrony u kanadyjskiej policji.
> Rowniez nieprzychylni w stosunku do Wiktora Poliszczuka okazali sie polscy
> historycy w kraju, ktorzy albo ze wzgledow koniunkturalnych, albo w dobrej
> wierze akceptowali giedroyciowska wizje relacji polsko-ukrainskich,
> nakazujaca przemilczanie zbrodni UPA. A przeciez Poliszczuk zajmowal
> postawe
> wrecz odwrotna! Do dzis pamietam, jak Jerzy Giedroyc w radiowym wywiadzie,
> dokladnie dwa tygodnie przed smiercia, problem mordow UPA na Polakach
> skwitowal krotkim: "nalezy zapomniec". Nie pofatygowal sie nawet, aby
> uzasadnic swoja postawe. Pamietajmy, ze w latach 90. ubieglego wieku
> "giedroyciowski mit" (okreslenie wroclawskiego socjologa prof. Zbigniewa
> Kurcza) swiecil w kraju tryumfy, niemalze wymiatajac wszystkie inne
> interpretacje polsko-ukrainskich relacji w obrebie najnowszej historii, co
> prowadzilo nie tylko do przemilczen, ale i prostego zaklamania.
>
> Na tle takiego krajobrazu politycznego postac Wiktora Poliszczuka stawala
> sie niewygodna nie tylko dla nacjonalistow ukrainskich, ale i dla wielu
> czynnikow polskich holdujacych filozofii "niedraznienia" strony
> ukrainskiej,
> co mialo prowadzic, w ich mniemaniu, do ulozenia z nia przyjaznych
> stosunkow. Wrogiem Poliszczuka stawal sie tez panoszacy sie antypolonizm,
> uznajacy zasade, ze masowe ludobojstwo okolo 200 tys. Polakow na
> poludniowo-wschodnich Kresach II Rzeczypospolitej nie jest warte naukowych
> badan i ludzkiej pamieci, gdyz jedynie holokaust zasluguje na szacunek i
> zainteresowanie historykow.
>
> Wiktor Poliszczuk cala swoja postawa reprezentowal taki typ Ukraincow,
> ktory
> powinien nam byc bliski. Z jego prac wyziera tez pewna wizja nowych
> stosunkow polsko-ukrainskich, zblizajaca obydwa narody dawniej zwiazane
> wspolnota historii, a pozniej rozdzielone przez antagonizmy spoleczne i
> krecia robote zaborcow wrogich niepodleglosci i Polski, i Ukrainy.
> Poliszczuk jako historyk i jako humanista, odrzucajac darwinistyczny
> skrajny
> nacjonalizm ukrainski, odslanial wszystkie przejawy jego zbrodni, rowniez
> tych dokonywanych na wlasnym narodzie, na ludziach innych orientacji
> politycznych czy ideowych. Tym ostatnim dzialaniem szczegolnie narazil sie
> na zlosc nacjonalistow pozostajacych w cieniu tradycji OUN i UPA.
> Pomijanie
> dorobku naukowego Wiktora Poliszczuka trzeba uznac takze za policzek
> wymierzony Narodowi Polskiemu, jego martyrologii i zdrowo pojmowanemu
> interesowi narodowemu, niekolidujacemu bynajmniej z zasada przyjazni z
> narodem ukrainskim, ktorego lwia przeciez czesc nigdy nie zostala
> zainfekowana przez ideologie OUN. Poliszczuk, tak czesto niedopuszczany do
> glosu i atakowany, w istocie rzeczy byl przykladem mysli niezaleznej i
> zarazem realistycznej, ktora nie upieksza, nie ulega iluzjom, ale
> przedstawia zjawiska takimi, jakimi one sa. Dzielo Wiktora Poliszczuka
> ostrzega przed roznymi iluzjami, ktore w przyszlosci moga zaowocowac
> fatalnymi skutkami, tak jak zaowocowaly iluzje politykow pokroju
> przedwojennego wojewody Henryka Jozewskiego, przynoszac nieszczescia i
> krew.
> Nie zapominajmy o tym!
>
> Prof. dr hab. Bogumil Grott
>
> Prof. dr hab. Bogumil Grott - pracownik Uniwersytetu Jagiellonskiego,
> specjalista w zakresie doktryn nacjonalistycznych oraz stosunkow
> polsko-ukrainskich. Autor m.in. ksiazek: "Nacjonalizm chrzescijanski",
> 1991,
> 1995, 1997; "Zygmunt Balicki jako ideolog Narodowej Demokracji", 1995;
> "Polacy i Ukraincy dawniej i dzis" (red.), 2002; "Stosunki
> polsko-ukrainskie
> w latach 1939-2004" (red.), 2004; "Studia z dziejow stosunkow
> polsko-ukrainskich" (red.), 2008.

Zaiste - warte wspomnienia.